Życie na kredyt. Solidność! Pewność! Zaufanie!

Wróćmy jednak do początków rybnickiego bankierstwa. Otóż pierwszym polskim bankiem na terenie Rybnika był Spółdzielczy Bank Ludowy. Jego powstanie datuje się na 1901/1902 rok. Był on jakby odpowiedzią na kasy Reiffeise na przydatne jedynie dla bogatszych, niemieckich chłopów, którzy dotąd pożyczali na wysoki procent od Żydów. Pierwszą siedzibę miał w domu na ul. św. Jana. Jego władzę stanowiła Rada Nadzorcza składająca się z 9 osób, pośród których mamy młynarza, trzech gospodarzy rolnych, trzech karczmarzy, budowlańca i lekarza. W pierwszym trzyosobowym zarządzie zasiadał kupiec z Rybnika – Ryszard Grubert. Pruskie władze bank zarejestrowały dopiero po roku. Aż do wybuchu I wojny światowej rozwijał się nieustannie. W reklamówce z 1938 roku czytamy ; „Bank Ludowy. Spółdz. z odp. nieogr. Rynek 10 w Rybniku Dom własny. Udziela osobom zamieszkałym w obrębie Sądu Grodzkiego w Rybniku dogodnych pożyczek pod warunkiem miesięcznych odpłat: na dokończenie i reperacje domów, na zakup roli, na spłaty rodzinne, dla rolnictwa, na zakup żywego i martwego inwentarza itp. – Od pożyczek pobiera 7 1/2 % w stosunku rocznym. Przyjmuje oszczędności i płaci od nich 3 1/2 do 5% w stosunku rocznym”. Pod spodem był jeszcze dopisek: „Oszczędności zł 550.000.00. Rezerwy zł 350.000.00. Solidność! Pewność! Zaufanie!”

Kasy, banki i kredyty

W Rybniku na ulicy Sobieskiego znane były sklepy Kurzawy (odzież) i Prusa (rowery). I właśnie S. Kurzawa i A. Prus w latach dwudziestych zasiadali we władzach Górnośląskiego Banku Handlowego TA w Bytomiu. Pierwszy był sekretarzem tego banku, drugi jego zastępcą. Zarówno Prus, jak i Kurzawa znani byli jako polscy patrioci z Rybnika. W mieście działał poznański Bank Przemysłowców założony w 1861 roku, a mający swą filię na Sobieskiego 2 , gdzie dziś jest Bank Millenium. W bytomskiej filii tego banku pracował pochodzący z Radzionkowa – Wilhelm Hajda. I przez ten bank trafił do Rybnika, gdzie pracował jako prokurent (reprezentował zarząd) i księgowy, by z czasem objąć w Rybniku kierownictwo Banku Ludowego. W 1938 rozpoczęła swą działalność Chrześcijańska Kasa Bezprocentowego Kredytu ,którą prowadził kierownik szkoły zawodowej – J. Branny. System oferowany przez tą Kasę okazał się niestety niewydolny, czyli w praktyce nierealny. Jeszcze cytat z Trunkhardta : „ Krótko przed i po objęciu władzy przez Polskę przybył do Rybnika Bank Przemysłowców i Górnośląski Bank Handlowy, Bank Kredytowy we Warszawie, Bank Śląski – Banque de Silesie (w międzyczasie znów rozwiązany), Biuro wymiany (Krause’go) – obecnie Zakład Kredytowy i Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa (P.K.K.P.) obecnie Bank Polski”.

Teraz stoi tu blok

W reklamówce z 1925 znajdujemy natomiast Bank dla Handlu i Przemysłu w Warszawie, który miał wówczas 126 oddziałów w kraju. Mieścił się naprzeciwko magistratu. Myślę, że w takim razie na ulicy Dworcowej (dzisiejsza Miejska) za wybudowanym w 1932 domem Stokłosów. Nie było jeszcze wtedy dzisiejszego budynku UM (powstał w 1928 roku). Stary magistrat był nieco dalej. Widać go na starych pocztówkach, podobnie jak piękny budynek po przeciwnej stronie. I to chyba w nim mieścił się warszawski bank. Tego domu już dawno nie ma. Stoi tu blok. Od strony ulicy Gimnazjalnej (dzisiejsza Chrobrego) stała synagoga, więc ten kierunek wspomnianego w reklamówce „naprzeciwko” odpada. Zostaje dawna ulica Dworcowa.

Polskie i niemieckie

W naszym mieście nie było tyle banków co w Katowicach, gdzie na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych widzimy m.in. należące do Związku Banków: Bank Handlowy z Warszawy, Bank Kwilecki, Potocki i Ska, Banque Franco-Polonaise SA, Deutsche Bank et Disconto-Ges, Dresdner Bank, Międzynarodowy Bank Handlowy SA z Katowic czy Ślaski Zakład Kredytowy. W Rybniku działały oczywiście także banki niemieckie np. Gewerbe Bank zwany po polsku Bankiem Procederowym. Już w 1903 powstał w mieście Oberschlesischer Bankverein. Działał do końca 1925 r. Był niemiecki Volsbank (dyrektorem był pan Christ), a jego siedziba mieściła się na Korfantego pod „4” za Hotelem Myśliwców. I on to po wybuchu wojny przejął Bank Ludowy, który w międzyczasie znalazł swą siedzibę na rynku. Sporo o Banku Ludowym wie syn dyrektora tej placówki – pan Norbert Haida.

Michał Palica „Tygodnik Rybnicki” 13 maja 2008 roku