Patroni jastrzębskich ulic. Kim był Arka Bożek?

Patroni jastrzębskich ulic. Kim był Arka Bożek?

Rozpoczynając nową serię materiałów poświęconych patronom ulic naszego miasta, chcemy przybliżyć wam sylwetki osób, które odegrały istotną rolę w rozwoju naszego regionu. Na początek zapraszamy do poznania historii Arki Bożka.

Osiedle i ulica, których patronem jest Arka Bożek, znajduje się w centralnej części miasta. Jest to jedno z bardziej rozległych osiedli w naszej okolicy, a na jego terenie znajdują się m.in. Stadion Miejski, Urząd Miasta, Urząd Stanu Cywilnego czy Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji.

Młodość i patriotyczne przebudzenie

Arka Bożek urodził się 12 stycznia 1899 roku w Markowicach, które dziś są dzielnicą Raciborza. Wychował się w chłopskiej rodzinie, gdzie od najmłodszych lat mówił po czesku i polsku. Ukończył niemiecką szkołę podstawową i dokształcał się w szkole wieczorowej. Patriotyzm w młodym Arce zakiełkował po lekturze "Krzyżaków" Henryka Sienkiewicza oraz wizycie na odsłonięciu Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie w 1910 roku.

Podczas I wojny światowej Bożek, jako zaledwie 17-letni chłopak, wstąpił do armii niemieckiej, służąc na frontach we Francji i Włoszech. Został czterokrotnie ranny, a za swoją odwagę na polu walki awansował do stopnia sierżanta. Doświadczenia wojenne wpłynęły na jego przekonania polityczne, zbliżając go do lewicowych idei socjalistycznych.

Jako gorący patriota, uczestniczył w I powstaniu śląskim w 1921 roku, gdzie odegrał kluczową rolę w wysadzeniu mostu na Odrze, walcząc o przyłączenie Śląska do Polski. Podczas III powstania śląskiego odgrywał rolę organizatora sanitarnego. Jego zaangażowanie w sprawy narodowe i lokalne sprawiło, że stał się jedną z czołowych postaci ruchu narodowego na Śląsku.

Udział w polityce

Po zakończeniu służby wojskowej przejął rodzinne gospodarstwo, ożenił się z Jadwigą Komor i rozpoczął aktywną działalność społeczno-polityczną. W momencie utworzenia Związku Polaków w Niemczech zaczął aktywnie działać na jego rzecz, zdobywając szacunek za swoją obiektywność i ugodowość. Niedługo potem opublikował w Markowicach broszurę "Co chłopa boli na Śląsku Opolskim". Był aktywnym członkiem Polsko-Niemieckiej Komisji Mieszanej ds. Górnego Śląska, często stając w obronie ludności śląskiej przed niesprawiedliwościami, nawet jeśli oznaczało to sprzeciw wobec stanowiska polskiego MSZ. Po likwidacji komisji napisał głośną broszurę "Po 15 lipca 1937?".

Jako poseł do opolskiego Landtagu ostro walczył z posłami centro-nacjonalistycznymi, co skończyło się nagonką ze strony Niemców, którzy używali prasy nacjonalistycznej do jego dyskredytacji. Mimo trudnej sytuacji i rosnącego terroru po dojściu hitlerowców do władzy w 1933 roku nie zaprzestał działalności narodowej. Przemawiał na sejmikach ZPwN w różnych miastach, na I Kongresie Polaków w Niemczech w 1938 roku i na III Zjeździe Polek Śląska Opolskiego. Współpracujący z nim działacze mówili, że Bożek potrafił przemawiać do tłumów, a jednak indywidualnie.

Wezwany do Gestapo 31 grudnia 1938 roku, został wydalony z prowincji śląskiej i zmuszony do zamieszkania w głębi Rzeszy. Wyjechał do Berlina, gdzie kontynuował działalność publicystyczną, ale po zamachu na jego życie w czerwcu 1939 roku schronił się w Polsce.

Po wybuchu wojny Bożek przedostał się przez Rumunię do Francji. Tam został członkiem Rady Narodowej RP, po czym udał się z misją do USA. Po kapitulacji Francji przeniósł się do Londynu, gdzie pracował w Radzie Narodowej i różnych komisjach, krytykując konserwatystów. Po wojnie, w czerwcu 1945 roku, wrócił do Polski i został mianowany wicewojewodą śląskim oraz zastępcą gen. Aleksandra Zawadzkiego. Wielokrotnie bronił Ślązaków przed prześladowaniami, zaangażował się także w ruch ludowy, najpierw w PSL, a potem w SL, stając się posłem do Sejmu Ustawodawczego.

W okresie stalinizmu został odwołany ze stanowiska wicewojewody i odsunięty od działalności publicznej. Oskarżano go o wspieranie bogaczy wiejskich oraz krytykowano za działalność w Londynie. W 1953 roku krótko pełnił funkcję prezesa Powszechnej Spółdzielni Handlowej w Raciborzu, a potem przeszedł na emeryturę. Jego "Pamiętniki" opublikowane w 1957 roku zdobyły pierwszą nagrodę tygodnika "Polityka".

Tylko polityk – aż bohater

Arka Bożek przez całe życie stawał w obronie miejscowej ludności, walcząc o ich prawa i lepsze warunki życia. Jego wkład w rozwój kulturalny i gospodarczy Śląska jest nieoceniony. Działał na rzecz poprawy warunków życia mieszkańców, rozwoju infrastruktury oraz ochrony dziedzictwa kulturowego regionu. Zmarł w 1954 roku w Katowicach po długiej chorobie. Pośmiertnie odznaczony został Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari oraz Złotym Krzyżem Zasługi.

Imię Arki Bożka noszą liczne ulice i osiedla w całej Polsce, w tym w Jastrzębiu-Zdroju. Pamięć o nim jest wiecznie żywa, a jego poczynania przypominają wkładzie w walkę o polskość Śląska.

Serdecznie zapraszamy do śledzenia nowej serii poświęconej patronom ulic Jastrzębia-Zdroju. Poznając historie kluczowych postaci naszego miasta, zyskamy możliwość docenienia wkładu wielu osób, które stanowią fundament lokalnej społeczności.

Julia Królikowska

Bibliografia:

https://www.nowiny.pl/ludzie/561-arka-bozek 

https://pl.wikipedia.org/wiki/Arka_Bo%C5%BCek 

https://cyfrowa.tvp.pl/video/ludzie-i-ich-historie,arka-bozek,59651259