Na ratunek rezerwatowi Łężczok

Przygotowany przez inżynierów z firmy Sweco Hydroprojekt Kraków plan modernizacji rezerwatu Łężczok pozwoli uratować największy na Śląsku i jeden z najcenniejszych w Polsce wodnych rezerwatów przyrodniczych. Działania projektantów pozwolą ponadto ochronić w przyszłości przed podtopieniami mieszkańców okolicznych miejscowości. Projekt udowadnia, że modernizacja terenów objętych programem „Natura 2000” nie musi oznaczać ingerencji w ekosystem, a współpraca pomiędzy niezależnymi ekspertami ochrony środowiska a projektantami może przebiegać w zgodzie z interesami chronionych obszarów.

Brak działań remontowych na terenie, znajdującego się w okolicach Raciborza, rezerwatu Łężczok grozi utratą bezcennych walorów przyrodniczych obszaru, na którym stwierdzono występowanie aż 60 proc. gatunków ptaków żyjących w Polsce. Dodatkowo zły stan techniczny wałów oraz obiektów hydrotechnicznych zagraża bezpieczeństwu mieszkańców okolicznych terenów, w tym wsi Turze i Ciechowice.

Głównym elementem projektu jest poszerzenie oraz podwyższenie blisko dwustuletnich wałów ziemnych chroniących przed zalaniem przyległe do stawów tereny. Projekt zakłada również wyburzenie budowli hydrotechnicznych służących do regulowania przepływu wody w stawach tzw. „mnichów” i zbudowanie w ich miejscu nowych obiektów.

- Realizacja prac budowlanych na terenie objętych programem „Natura 2000” wymaga spełnienia bardzo szczegółowych norm ekologicznych. Dlatego też niezwykle istotna w tego typu projektach jest ścisła współpraca z niezależnymi ekspertami, której brak w większości podobnych przedsięwzięć w Polsce. Przygotowany przez nas projekt jest przykładem tego, że nowoczesne rozwiązania w zakresie zabezpieczenia zagrożonych obszarów mogą w pełni harmonizować z aspektami ochrony środowiska naturalnego - mówi Marcin Balicki, Sweco Hydroprojekt Kraków.

Przy realizacji projektu zespół Sweco Hydroprojekt Kraków ściśle współpracował z Nadleśnictwem Rudy Raciborskie oraz nadzorem naukowym rezerwatu, w skład którego weszli specjaliści w dziedzinach ichtiologii, ornitologii i ekologii. Wśród nich znaleźli się przedstawiciele m.in. Uniwersytetu Śląskiego, Muzeum Górnośląskiego, Polskiej Akademii Nauk  i Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach.

- Rozwiązania, które udało się wspólnie wypracować, w maksymalnym stopniu zapewniają bezpieczeństwo niezwykle cennego zarówno dla Śląska
jak i całej Polski obszaru, jakim jest rezerwat Łężczok. O wynikach naszej współpracy najlepiej świadczy niezwykle krótki okres czasu, w jakim 
z inicjatywy Nadleśnictwa Rudy Raciborskie, udało się przygotować rozbudowaną dokumentację projektu – mówi Jolanta Prażuch, Regionalny Konserwator Przyrody, przedstawiciel Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach.

Po uzyskaniu pozytywnej opinii Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody oraz pozwolenia budowlanego, projekt otrzymał dofinansowanie z Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych. Uzyskane w ten sposób wsparcie unijne zapewni 85 proc. środków finansowych koniecznych do realizacji projektu.

W wyniku procedury przetargowej wykonawcą projektu została firma ZM-B Sambud. Termin zakończenia prac budowlanych planowany jest na IV kwartał 2012 roku.

Przygotowany przez Sweco Hydroprojekt Kraków projekt zakłada uszczelnienie i podwyższenie łącznie 350 metrów blisko dwustuletnich wałów ziemnych. W ramach założeń projektowych zostaną one podwyższone do wysokości jednego metra powyżej lustra piętrzenia wody. Wały zostaną dodatkowo uszczelnione folią PEHD oraz geosiatką wypełnioną betonem, która zostanie przykryta 40 cm warstwą gruntu. Rozwiązania te będą stanowić zabezpieczenie przed ich uszkodzeniem przez zwierzęta, a także rozmyciem na skutek przesiąkania wody.

Materiał do naprawy grobli zostanie uzyskany w skutek odmulenia dna stawów i odtworzenia rowów dennych. Jego nadmiar zostanie wykorzystany do budowy 12 wysp o różnej wielkości, które mają wpłynąć na poprawę warunków gniazdowania ptaków, a także redukcję wielkości zafalowania.

Projekt zakłada również wymianę wszystkich budowli i urządzeń hydrotechnicznych, w tym mnichów wpustowych i zrzutowych służących do regulowania przepływu wody w stawach. Na poprawę walorów turystycznych rezerwatu dodatkowo ma wpłynąć budowa wieży obserwacyjno-widokowej, która została dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych.

Rezerwat przyrody Łężczok jest największym i najcenniejszym przyrodniczo rezerwatem w woj. śląskim oraz jednym z najważniejszych stanowisk ornitologicznych w Polsce. Jego obszar obejmuje kompleks ośmiu stawów rybnych, założonych w XIV w. przez zakon cystersów z pobliskiego klasztoru w Rudach Raciborskich, wraz z lasem łęgowym. Rezerwat chroniący walory przyrodnicze tego miejsca został utworzony w 1957 roku.