Biedacy i bogacze ze Śląska. Pietrowice w czołówce. Co z Rybnikiem, Jastrzębiem oraz pozostałymi gminami?

Można byłoby przypuszczać, że tam, gdzie wielkie zakłady pracy - Eko-Okna, elektrownia, kopalnie - tam wielkie dochody podatkowe samorządów. Jednak przykład Jastrzębia-Zdroju pokazuje, że ta reguła nie zawsze się sprawdza i nawet obecność wielkiego pracodawcy, generującego wysokopłatne miejsca pracy, nie gwarantuje sukcesu finansowego gminy.

Im większe dochody podatkowe, tym gmina bardziej atrakcyjna jako miejsce do życia i/lub pracy?

Ministerstwo Finansów co roku przygotowuje zestawienie wskaźników dochodów podatkowych gmin, powiatów i województw*. Wskaźniki służą do obliczania wysokości subwencji i wpłat samorządów do budżetu państwa w 2024 r., a także stanowią podstawę do wyliczenia rocznych kwot części wyrównawczej subwencji ogólnej i wpłat na 2024 r.

Niezależnie od znaczenia tych danych dla finansów publicznych, stanowią one ciekawy punkt wyjścia do rozważań na temat kondycji samorządów. Przykładowo dochody podatkowe gmin z tytułu podatku od nieruchomości pochodzą nie tylko od mieszkańców, ale również przedsiębiorców. W tym miejscu warto zauważyć, że o ile maksymalna stawka podatku od budynków mieszkalnych wynosi obecnie 1,15 zł za 1 m², to w przypadku budynków związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej maksymalna stawka równa się 33,10 zł za 1m². W praktyce oznacza to, że im wyższe wpływy gminy z tego tytułu, tym więcej firm działa na jej terenie. Możliwa jest też sytuacja, w której firm jest niewiele, ale działa jeden czy kilka ogromnych zakładów. Niezależnie od tego, czy w danej gminie jest dużo małych i średnich firm, czy też kilka wielkich, ich działalność przekłada się nie tylko na wspomniane dochody z tytułu podatku od nieruchomości, ale też na liczbę miejsc pracy, zarobki mieszkańców itd.

Również część dochodów z podatku od osób fizycznych (PIT) trafia do gmin. Jeśli w jednej gminie dochody z tego tytułu są wyższe niż w drugiej, oznacza to, że mieszkańcy tej pierwszej po prostu lepiej zarabiają (niekoniecznie w swojej gminie, ale ważne, że w niej rozliczają się z podatku). To również może prowadzić do wniosków, że w pierwszej gminie żyje się lepiej niż w drugiej. Taka gmina ma również więcej pieniędzy w budżecie. Z drugiej strony nawet zaradność mieszkańców czy lokalizacja dużych zakładów pracy na niewiele się zda, jeśli gmina jest zarządzana w sposób nieefektywny, bez pomysłu. Jak wygląda to w naszym regionie?

Ranking dochodów podatkowych gmin województwa śląskiego

Pietrowice Wielkie z dochodami podatkowymi w wysokości 3 794,26 zł na mieszkańca zajmują 3. miejsce w województwie śląskim pod względem dochodów podatkowych, ustępując jedynie Palowicom i Miasteczku Śląskiemu. Dzięki temu, że w gminie Pietrowice Wielkie siedzibę mają Eko-Okna, gmina nie tylko ma większe dochody od 127 innych gmin na Śląsku, ale również od większości powiatów grodzkich, jak chociaży Rybnik, Jastrzębie-Zdrój czy Żory. W tym miejscu warto zaznaczyć, że powiaty grodzkie mają zagwarantowany ustawowo wyższy udział we wpływach z podatków PIT i CIT od gmin (piszemy o tym w dalszej części artykułu).

W pierwszej dziesiątce gmin o najwyższych dochodach podatkowych nie ma samorządów z naszego regionu. TOP 20 zamykają natomiast Marklowice (dochody podatkowe wynoszą tam 3 126,01 zł na mieszkańca).

Poza pierwszą setką są natomiast Gaszowice i Krzanowice. Szczegóły poniżej:

Ranking dochodów podatkowych miast na prawach powiatu w województwie śląskim

Najszerszą bazę dochodów podatkowych mają powiaty grodzkie, na które składają się zarówno wpływy zarezerwowane dla gmin, jak i wpływy z podatków, które zasilają budżety powiatów. Oto jak wygląda zestawienie dochodów podatkowych powiatów grodzkich w województwie śląskim.

Ranking dochodów podatkowych powiatów ziemskich województwa śląskiego

Dochody podatkowe gmin i powiatów

Dochody podatkowe gmin pochodzą z tytułu podatku od nieruchomości, podatku rolnego, podatku leśnego, podatku od środków transportowych, podatku od czynności cywilnoprawnych, podatku od osób fizycznych, opłacanego w formie karty podatkowej, wpływów z opłaty skarbowej, wpływów z opłaty eksploatacyjnej, udziału we wpływach z podatku od osób fizycznych (PIT) oraz udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych (CIT).

Sytuacja jest o wiele prostsza w przypadku powiatów ziemskich, na których dochody podatkowe składają się udziały we wpływach podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) oraz podatku dochodowego od osób prawnych (CIT).

Na dochody podatkowe powiatów grodzkich składają się zarówno wpływy właściwe dla gmin, jak i dla powiatów ziemskich. Tym samym miasta na prawach powiatów z zasady mają większą bazę dochodową od gmin raz powiatów ziemskich. Jednak większe dochody oznaczają również większą liczbę zadań. Przykładem mogą być drogi wojewódzkie, za których utrzymanie w gminach i powiatach ziemskich odpowiada zarząd dróg wojewódzkich, natomiast w powiatach grodzkich obowiązek ten ciąży na samorządzie.

(żet)

^{* Podstawą do wyliczenia wskaźników były dane o dochodach podatkowych za 2022 r. wg stanu na 30 czerwca 2023 r. Zgodnie z metodologią Ministerstwa Finansów, prezentowane dane liczbowe mają charakter planowy w zakresie dochodów z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych i podatku dochodowym od osób prawnych (planowane dochody na 2024 r.), w zakresie pozostałych dochodów podatkowych odzwierciedlają rzeczywiście wykonane dochody za 2022 r.}