Szeroko pojęte bezpieczeństwo, dostęp do leczenia, program "Czyste Powietrze". Co NIK sprawdzi w tym roku?

Plan pracy NIK na rok 2023 to aż 90 tematów kontroli planowych. Izba przekazuje, że wiele z nich dotyczy następstw zdarzeń globalnych, tj. wojna na Ukrainie czy światowy kryzys energetyczny i finansowy, skontrolowany zostanie sposób reakcji administracji publicznej w obliczu tych wyzwań.

NIK przyjrzy jak kształcone są w polskich szkołach dzieci cudzoziemców i jak w jednostkach administracji publicznej obsługiwani są nie tylko obywatele polscy, ale i właśnie cudzoziemcy.

Izba sprawdzi, jak administracja publiczna zadbała, by dostawy węgla kamiennego do Polski nie spadły do poziomu zagrażającego bezpieczeństwu energetycznemu. A także – jak przebiegało zabezpieczanie i wykorzystanie krajowych zasobów surowców energetycznych.

Skontrolowane zostanie również to, czy obywatele mają zapewnione miejsca w budowlach ochronnych na wypadek zagrożenia. Oraz to co państwo zrobiło, by pozyskać dla naszej armii i wdrożyć Bezzałogowy System Rozpoznawczo-Uderzeniowy. NIK skontroluje też, czy lotnictwo cywilne ma zapewnione bezpieczeństwo lotów i pasażerów.

Kryzys gospodarczo-finansowy, którego przejawy wojna w Ukrainie dodatkowo wyostrzyła, stawia pytania o stan finansów państwa i o wszystko, co wiąże się z pieniądzem publicznym. Jak co roku, NIK skontroluje przede wszystkim realizację budżetu państwa oraz realizację założeń polityki pieniężnej – temat gorący wskutek licznych dyskusji wokół decyzji Rady Polityki Pieniężnej i polityki NBP.

Kontrolerzy Izby sprawdzą też, jak w okresie reform i odbudowy gospodarki po zapaści po-COVID-owej działało wsparcie państwa dla gmin, a także, czy prawidłowo wprowadzano zmiany podatkowe w ramach Polskiego Ładu.

Z finansami ściśle wiąże się sfera ubezpieczeń społecznych, stąd konieczność sprawdzenia zdolności windykacyjnych ZUS – to również trafi pod lupę kontrolerów Izby w 2023 roku.

Finanse – to i gospodarka. Z pojemnego Planu pracy w tym zakresie warto wymienić przykładowo kontrolę prawidłowości gospodarowania nieruchomościami Skarbu Państwa, a także zapobiegania nielegalnej eksploatacji kopalin.

Dużo uwagi NIK poświęci wodzie i gospodarce wodnej. Zbada, jak kształtowały się zasoby wodne na terenach rolniczych (to dziedzina przedsiębiorstwa Wody Polskie), jak administracja publiczna działała na rzecz dobrego stanu wód, jak wspierano proces recyklingu, jak przebiegało wdrażanie gospodarki o obiegu zamkniętym, czyli niwelującej poziom odpadów, jak reglamentowano i monitorowano działalność spalarni śmieci, jak ograniczano poziom zanieczyszczeń komunikacyjnych w miastach i jak wspierano rolnictwo ekologiczne.

Izba po raz kolejny zajmie się programem „Czyste Powietrze” badając jego sprawozdania finansowe.

Dbałość o ekologię to dbałość o zdrowie. Problematyka ochrony zdrowia i leczenia to jeden z priorytetowych kierunków działania NIK. W 2023 roku Izba zbada dostępność publicznego leczenia onkologicznego i stomatologicznego, przyjrzy się rządowemu programowi pilotażowemu leczenia ostrej formy udaru niedokrwiennego, skontroluje, jak przebiega zabezpieczenie państwa w krew i jej składniki, jak zamierzamy leczyć dorosłych z otyłością, jak skuteczna jest kontrola wydawania leków bez recepty.

Ze szczególną uwagą kontrolerzy przyjrzą się sferze, która w ostatnich latach wywoływała gorące kontrowersje – opiece psychiatrycznej nad dziećmi i młodzieżą oraz świadczonej młodym obywatelom pomocy psychologicznej i psychoterapeutycznej.

NIK odpowie też na pytanie o zapobieganie wykluczeniu komunikacyjnemu zarówno w pociągach, jak i w komunikacji autobusowej w rejonach pozamiejskich.

Izba skontroluje także sprawność działania i funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości, który ma ogromny wpływ na życie obywateli i funkcjonowanie całego państwa.

W 2021 roku głośno było o niejasnych kryteriach finansowania działań na polu kultury w ramach rządowego Funduszu Wsparcia Kultury. Przyszedł czas, by przejrzystości i zasadności funkcjonowania Funduszu przyjrzeli się nasi kontrolerzy.

Izba zbada skuteczność budzącego duże emocje systemu informatycznego CEPiK, prześwietli sposób zarządzania reklamą w przestrzeni publicznej, oceni stan bezpieczeństwa i resocjalizacji w zakładach poprawczych i im podobnych placówkach. I wreszcie skontroluje skierowany do uczniów szkół podstawowych program "Laboratoria Przyszłości".

Jak zaznacza NIK, powyższe zagadnienia to tylko część tego, czym się będzie zajmować w 2023 roku. Do tego dochodzi jeszcze aktywność na arenie międzynarodowej – audyt OECD i Funduszu Przezorności OECD, audyt sprawozdań finansowych Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju, audyt Interpolu…

Najwyższa Izba Kontroli 20 procent swego potencjału kontrolnego zachowuje w rezerwie na tzw. kontrole doraźne, które wynikają z bieżących wyzwań i zjawisk.

Rok 2023 jest 105. rokiem istnienia najwyższego polskiego organu kontroli państwowej.