Bitwa o Wodzisław 1921

Równo 100 lat temu wybuchło III decydujące o losach Górnego Śląska powstanie. Działania rozpoczęto w nocy z 2 na 3 maja 1921 r. Powstanie swoim zasięgiem znaczną część Górnego Śląska w tym obszar ziemi wodzisławskiej, rybnickiej i raciborskiej. Siły powstańcze składały się z czterech dużych grup Wschód, Środek, Północ i Południe. W naszym regionie działania operacyjne prowadziła licząca ponad 10 000 powstańców Grupa Południe. W jej skład wchodziły pułki wodzisławski, raciborski, rybnicki i żorski. Siedzibą Grupy Południe przez większą część powstania był Wodzisław. Jak wyglądał początek największego górnośląskiego zrywu na naszym terenie?

Ważny cel

Wczesnym rankiem 3 maja 1921 r. doszło do krwawych walk o Wodzisław. III powstanie śląskie już w pierwszym dniu rozszerzyło się na cały obszar ziemi wodzisławskiej. Obsadzony zarówno przez przybyłe z zewnątrz siły niemieckie jak i zorganizowaną przez miejscowych Niemców samoobronę, pozbawiony obecności wojsk sprzymierzonych Wodzisław, stanowił silny bastion niemieckości w regionie i przeszkodę w marszu nad Odrę. Toteż w planach powstańczych miasto to należało szybko zdobyć aby następnie rozwinąć działania powstańcze na ziemi raciborskiej tj. w kierunku zachodnim i południowym od Wodzisławia oraz uzyskać całkowitą kontrolę nad położonym nad Olzą odcinkiem granicy z Czechosłowacją.

Pierwsza nieudana próba

Większość miejscowości ziemi wodzisławskiej została opanowana przez powstańców już w nocy z 2 na 3 maja. Zebrani w pobliskim Skrzyszowie powstańcy wyruszyli na Wodzisław, gdzie nad ranem w pełni zaskoczyli miejscowych Niemców i miasto szybko zajęto. Gdy oddziały powstańcze przemieszczały się przez Rynek (po osi wchód-zachód), z kawiarni Niemca Wilmanna (Rynek 14), strzelec karabinu maszynowego oddał kilkadziesiąt strzałów do, tym razem nieprzeczuwających niczego, powstańców śląskich. W tym samym czasie również z wieży kościoła pw. Świętej Trójcy padły strzały w kierunku grupujących się na rynku powstańców śląskich. Padli zabici i ranni. W sumie śmierć i rany odniosło kilkunastu powstańców. Kontuzjowany został dowódca pułku wodzisławskiego podporucznik Józef Michalski. Prócz strat osobowych ostrzał wywołał szok i popłoch w wojskach powstańczych, a dodatkowo najważniejszym skutkiem niemieckiego ataku był fakt wycofania się powstańców na rogatki Wodzisławia. Miasto pozostało w rękach niemieckich.

Mobilizacja powstańców

Mobilizujące się kolejne oddziały powstańcze (podległe pod utworzony 14. Wodzisławski Pułk) otoczyły Wodzisław i grupę broniących się w nim Niemców. Siły niemieckie zgodnie z raportami wywiadu szacować możemy na około 30 żołnierzy oraz około 100 wspierających ich mieszkańców miasta. Razem przeciw około 130 Niemców, w Wodzisławiu w ciągu kolejnych godzin powstańcy śląscy zmobilizowali pododdziały 14 Pułku liczące grubo ponad 500 powstańców. Otoczony i pozbawiony pomocy garnizon wodzisławski pod naporem szturmu powstańców jaki miał miejsce 3 maja 1921 r., około godziny 14:00 w większości ratował się ucieczką „w stronę raciborskiego”.

3 maja szczególny dla Wodzisławia

Po zajęciu Wodzisławia powstańcy śląscy mogli opanować tereny położone po wschodniej strony rzeki Odry od granicy z Czechosłowacją po przedmieścia Raciborza i dalej na północ w stronę Góry Świętej Anny. Wodzisław znalazł się w rękach polskich i był to w zasadzie koniec niemieckiej kontroli nad miastem aż do 1 września 1939 r. Bitwę o miasto w 1921 r. upamiętnia napis na miejscowym pomniku powstańców śląskich - „WODZISŁAW”. 3 maja jest więc szczególną datą mającą również inny – lokalny - wymiar w historii naszej miejscowości.

Piotr Hojka

Więcej o działaniach zbrojnych podczas powstań śląskich na ziemi wodzisławskiej przeczytają państwo w książce Piotra Hojki pt. „Czas zmian. Wodzisław i ziemia wodzisławska pomiędzy Cesarstwem Niemieckim a II Rzeczpospolitą”.