Kto jest ważniejszy w Raciborzu: prezydent czy rada miasta?

Przyjrzyjmy się przepisom prawa (dla zasady i dla niezorientowanych: gminą wg przepisów jest także miasto Racibórz – art.1 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym)

Konstytucja (art. 169) powiada, że jednostki samorządu terytorialnego (a taką jest miasto) wykonuje swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych.

Ustawa z dnia 8.3.1990 o samorządzie gminnym stanowi, że mieszkańcy gminy podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy (art. 11).

Dalej ustawy określa, że organem stanowiącym i kontrolnym jest rada gminy (art. 15 ust. 1).

Do wyłącznej kompetencji rady należy (art. 18 ust. 2) m.in.

4) uchwalenie budżetu,

6) uchwalanie programów gospodarczych,

7) ustalanie zakresów działania jednostek pomocniczych,

9) podejmowanie uchwal w sprawach majątkowych, przekraczających zakres zwykłego zarządu (np. sprzedaż gruntów gminnych).

Rada kontroluje działalność prezydenta i gminnych jednostek organizacyjnych (art. 18a).

Ustawa przewiduje ponadto, że w określonych warunkach (np. nie udzielenia absolutorium) może uchwalić przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania prezydenta (art. 28a).

Prezydent natomiast wykonuje uchwały rady (art. 30 ust. 1), a w realizacji zadań własnych gminy podlega wyłącznie radzie (art. 30 ust. 3).

Prezydent kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz (art. 31)

Do zadań prezydenta należy (art. 30 ust. 2):

1) przygotowanie projektów uchwał rady gminy,

2) określanie sposobu wykonania uchwał,

3) gospodarowanie mieniem komunalnym,

4) wykonanie budżetu.

Należy stwierdzić, że rada w sferze ogólnej i nadzorczej, ma niewątpliwie większe uprawnienia niż prezydent.

Zarówno rada jak i prezydent pochodzą z bezpośrednich i tajnych wyborów, jednak prezydenta wybiera się na zasadzie kwalifikowanej większości głosów – z ewentualnym ponownym głosowaniem, jeżeli kandydat nie uzyskał co najmniej połowy głosów. Nadaje to prezydentowi jakby większego miru, czy uznania społecznego.

Natomiast radny jest wybierany jedynie na zasadzie zwykłej większości głosów.

Prezydent może być odwołany w drodze referendum – na ogół na podstawie uchwały rady. Natomiast rada nie może być odwoływana – za wyjątkiem rozwiązania jej przez Prezesa Rady Ministrów za naruszenie Konstytucji i ustaw.

Ogólnie rada ma niewątpliwie większe uprawnienia, wynikające z zasady bycia organem stanowiącym z prawem do kontroli prezydenta. Jednak rada zawsze występuje w charakterze ciała kolegialnego.

Prezydent jest organem wykonawczym, zobowiązanym do realizacji uchwał rady, a w pewnym zakresie także podległym władzy państwowej. Natomiast prezydent występuje jednoosobowo jako reprezentant miasta i wszystkich jego mieszkańców.

Na pytanie, kto jest ważniejszy – prezydent, czy rada – jestem zdania, że rada jest mimo wszystko nadrzędna, zatem ważniejsza. Jeżeli prezydent opracuje swoją wersję budżetu (czy uchwały), a rada zmieni ją w kierunku przeciwnym do zamierzeń prezydenta, to pozostaje prezydentowi tylko zrealizować budżet (lub uchwałę) rady. Jeżeli prezydent nie opracuje projektu jakiejś uchwały dla rady, to rada może ją sama opracować i uchwalić a potem nakazać prezydentowi jej wykonanie. Prezydent może – oczywiście – podsunąć wojewodzie zamysł o zaskarżeniu uchwały rady, ale jest to skuteczne jedynie wtedy, gdy uchwała jest sprzeczna z ustawą.

Paweł Newerla

Na prośbę Czytelniczki uzupełniamy powyższe informacje o istotną kwestię: według aktualnego stanu prawnego w Rzeczpospolitej Polskiej - głównie ustawy o finansach publicznych - rada gminy nie posiada prawa inicjatywy uchwałodawczej w kwestii uchwalania budżetu.