Felieton: Dom Kultury „Strzecha” (1911 – 2011)

24 września bieżącego roku najstarsza polska placówka kulturalna na naszej raciborskiej ziemi, Dom Kultury „Strzecha”, będzie obchodziła swoje setne urodziny. Wydawać by się mogło, że w wolnej Polsce takie święto trwać będzie cały rok. Tak wydawać by się mogło pewnie wszędzie, ale nie w Raciborzu. To wielki dyshonor dla osób, które przed stu laty, w czasach zdecydowanie trudniejszych niż dzisiaj, miały odwagę i czuły obowiązek upominania się o kulturę polską.

Dziś nie ma najprostszej nawet rzeczy, jak choćby dużego transparentu na budynku, który mówiłby o tym wielkim święcie. Nie mówię już o tym, że w całym Raciborzu a nawet powiecie należałoby ten rok ogłosić rokiem raciborskiej „Strzechy”. Gdzieś w kuluarach słychać co prawda o pomyśle powrotu do nazwy z 1911 roku, ale ja pytam: po co? Cóż dziś – w europejskim Raciborzu – znaczy słowo – Dom Narodowy? Co innego w Cieszynie, gdzie w 1900 roku Towarzystwo Domu Narodowego powołało do życia „Dom Polski” – pierwszą taką instytucję w podzielonej przez zaborców Polsce. Ten najstarszy dom kultury nosi taką nazwę po dzisiejszy dzień!

A tymczasem „Strzecha” umiera! Wydaje się miejscem zapomnianym przez Boga! Od lata ubiegłego roku, czyli od momentu otwarcia nowego „cacuszka” przy ul. Chopina 21, tego teatru w stylu wiedeńskim, jak chcą niektórzy, „Strzecha” zgubiła się w jego zakamarkach. Jeszcze trzy lata temu budynek tętnił życiem od rana do późnych godzin nocnych. Dziś bywa zamknięty o 18.00. Niewiele się tu dzieje i to jakoś umyka uwadze wielu „zatroskanych osób”. Cóż tam panie peryferia, gdy w centrum szał uniesienia!

„Strzecha” jako dziedzictwo kulturowe całej Raciborszczyzny wydaje się stać przed decydującym momentem: albo zatraci swoją tożsamość poprzez wtopienie się w super przemysł rozrywkowy, jakim jest RCK, albo zostanie sobą powracając do swoich korzeni – do funkcji jaką pełniła w XIX i XX wieku – dając schronienie społecznym organizacjom.

To pierwsze już wskazuje, że jest niedobrym rozwiązaniem, bo będzie „Strzecha” ciągnęła się za ogonem wskaźników, przepisów odgórnych dyrektyw i braku koncepcji na jej działanie. Widać to gołym okiem, że owej koncepcji nie ma ani w Urzędzie ani tym bardziej wewnątrz placówki.

Cóż zatem stoi na przeszkodzie by w swoje setne urodziny powróciła „Strzecha” do przedwojennego modelu działalności społeczno-kulturalnej? Może warto pochylić się nad poglądami międzywojennych pedagogów społecznych, takich jak Helena Radlińska, Kazimierz Korniłowicz czy Stanisław Michalski? Może warto powrócić do idei domów społecznych?

Oczywiście, że nie chodzi mi o wierną kopię z tamtych lat, przecież to już inna Polska, inne potrzeby kulturalne, inne uczestnictwo w kulturze, inne też czasy. Wszak nowym, niestety wciąż nowym w naszym kraju, paradygmatem uczestnictwa w kulturze jest animacja społeczno-kulturalna. Ileż w niej podobieństw do myśli naszych, wspomnianych już, pedagogów społecznych.

Istotą animacji jest własna aktywność jednostki ludzkiej, ożywianie jej i aranżowanie takich warunków aby owa aktywność mogła realizować się w różnych wymiarach. Upowszechnianie kultury czy też jej rozpowszechnianie służy konsumpcji zaś animacja to aktywność i uczestnictwo. Wspólne rozwiązywanie problemów, podejmowanie inicjatyw, działanie i wreszcie tworzenie – to nadrzędne cele animacji. Tak właśnie działały przedwojenne domy społeczne, w tym, nasza „Strzecha”.

Można także sięgnąć po gotowe wzorce francuskie, gdzie animacja społeczno-kulturalna rozkwitła jak pąki białych róż. Model francuski to już ogólnoeuropejska marka. Jest tylko jeden mały problem, tego typu placówki (np. we Francji) są obowiązkowo utrzymywane przez gminy, ale gminom wara do ich działalności. Są one suwerenne! Jak sądzicie – stać Racibórz na taki „luksus”?

Leszek Wyka
RSS Nasze Miasto