Naturalna kolej przemysłowa

Azjatyckie pradzieje „kolein”, a  później wylęg kolei żelaznych na całym świecie odegrał decydującą rolę w rozwoju przemysłu ciężkiego i całej ludzkości. Na Śląsku historia kolei rozpoczęła się 22 maja 1842 r., kiedy otwarto pierwszą linię kolejowa z Wrocławia do Oławy, a więc – co ciekawe – ponad  trzy lata wcześniej niż rozwinął się pierwszy odcinek do Grodziska Mazowieckiego na linii Warszawsko-Wiedeńskiej. Potem koleje szynowe zaczęły pomnażać się na potęgę, obejmując swym zasięgiem coraz większe połacie naszego kraju wraz z rozwijającym się szczególnie przemysłem wydobywczym.

Od lat w Rybnickim Okręgu Węglowym oprócz kolei użytku publicznego z pożytkiem funkcjonują bliźniacze sieci kolejowe, tj.: górnicza, piaskowa i zakładowa.  Wielkie zakłady przemysłowe,  w których proces technologiczny wymaga przemieszczania  mnóstwa towarów  muszą posiadać  sprawny i dobrze zorganizowany transport kolejowy. Do takich zakładów należą zwłaszcza: kopalnie węgla i rudy, elektrownie, huty oraz żwirownie.

Do połowy lat  60-tych wszystkie kopalnie węgla posiadały własne bocznice kolejowe i zależnie od dobowej zdolności wydobywczej wykorzystywały nawet do kilkuset  różnego rodzaju wagonów, a obsługę trakcyjną  zapewniało jedynie parę lokomotyw z potrzebną liczbą doskonale wyszkolonych maszynistów, pracowników  obsługi i drużyn manewrowych. Taki stan był bardzo niekorzystny i przynosił  straty materialne.  Każda kopalnia  musiała bowiem  posiadać  własne zaplecze  do utrzymania i obsługi  lokomotyw, wagonów i całej infrastruktury, obejmującej urządzenia z dziedziny transportu.  Kiedy do końca lat 60.  na kopalniach  ‘królowały”  parowozy,  wszystkie kopalnie  posiadały i utrzymywały także  własne minilokomotywownie  wraz z niezbędnymi urządzeniami pomocniczymi  oraz techniczne zaplecze warsztatowe  do przeprowadzania przeglądów  okresowych i  napraw bieżących. Z początkiem  lat 70. w kopalniach lawinowo zaczęto wymieniać  parowozy na lokomotywy spalinowe, które były sprawniejsze  w obsłudze i utrzymywaniu. Wdrożona  modernizacja trakcji wymuszała  jednak  dodatkowe inwestycje w postaci budowy stacji paliw i nowoczesnych urządzeń technicznych. W tej sytuacji  powstała konieczność  utworzenia  kilku sprawnych zakładów  kolejowych,  które obsługiwałyby  po kilka lub kilkanaście kopalń. Taki twór  – 1 lutego 1966 r. powstał   o nazwie  Zakład Transportu Kolejowego i Gospodarki Kamieniem z siedzibą  w Boguszowicach,  który zawładnął całą załogę  pracowników  „Działu Kolejowego”  KWK „Jankowice”, obsługujący do tej pory także kopalnię „Chwałowice”.  Później zakład ten stopniowo przejął obsługę wszystkich kopalń  Rybnickiego Zjednoczenia  Przemysłu Węglowego. Identyczne Przedsiębiorstwo o nazwie Zakład Transportu Kolejowego i Gospodarki Kamieniem powstało  10 lutego 1966 r.  w Zabrzu dla obsługi Zabrzańskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego. Głównym zadaniem tych  zakładów  była  eksploatacja  i utrzymanie normalnotorowych linii kolejowo-górniczych, budynków, taboru i urządzeń  sterowania ruchem kolejowym. W ramach tej działalności również wykonywany był  wewnętrzny transport   węgla, materiałów  oraz wywóz  kamienia  na zwały, a także  dowóz odpadów  z zakładów przeróbczych  do zbiorników  podsadzkowych kopalń.

Żywotne przeobrażenia społeczno-gospodarcze kraju dotknęły  również przewoźników węgla.  Stąd w ciągu niemal półwiecza firma ta często zmieniała nazwę i  przeobrażała się  pod względem organizacyjnym.  W dniu  01.08.1982 r. utworzono Przedsiębiorstwo  Transportu Kolejowego i Gospodarki Kamieniem  Przemysłu Węglowego w Rybniku, a potem utraciło status  przedsiębiorstwa i ponownie stało się zakładem, przyjmując coraz to nowe nazwy po utworzeniu Rybnicko-Jastrzębskiego  Gwarectwa Węglowego.  W pierwszych latach działalności  tego  przewoźnika  dyrektorami naczelnymi byli:  Jan Matuszek, Bolesław Grabarczyk, Kazimierz Przegendza, Stefan Bajda i Bolesław Chrobok.

Zmiany ustrojowe w 1989 r. i stopniowe przechodzenie do gospodarki rynkowej wymusiło kolejne wprowadzenie zmian organizacyjnych i przekształceń własnościowych. W ten sposób założono spółkę, która oficjalnie rozpoczęła działalność z dniem 1 stycznia 1994 r. pod nazwą  Przedsiębiorstwo Transportu Kolejowego  i Gospodarki Kamieniem S.A.  z siedzibą w Rybniku, ul. Kłokocińska  51,  uchwalając jej statut. Prezesem Zarządu Spółki został  -  Kazimierz Musiolik, a zastępcami: Mieczysław Kuśka  oraz Tadeusz Wereszczak.

Podstawowym zadaniem zreformowanej spółki było m.in.: wykonywanie usług przewozowych, budowa i remonty torowisk  oraz obiektów kolejowych, usuwanie skutków szkód górniczych, zwałowanie  kamienia dołowego i rekultywacja terenów oraz  świadczenie usług spedycyjnych.

PTKiGK  S.A. w Rybniku, to jeden z najstarszych  i największych przewoźników  spoza  Grupy PKP. Posiada licencję na wykonywanie przewozów kolejowych rzeczy. Specjalizuje się  w transporcie  towarów  liniami PKP. W dobrych czasach, a zwłaszcza z  początkiem XXI wieku firma  przewożąc ponad 50 mln ton masy towarowej  posiadała do dyspozycji swoich klientów około 100 czynnych lokomotyw i prawie 1300 wagonów oraz zatrudniała ponad 1400 pracowników, w tym wielu maszynistów, dyżurnych ruchu, a także  multum specjalistów kolejowych.  Przy tym warto  zaznaczyć, że  około 350 ludzi dorosłych tej spółki ukończyło  rybnicką Filię Technikum Kolejowego  Zespołu Szkół Techniczno-Informatycznych w Gliwicach, zdobywając dyplomy : technika  mechanika,  technika transportu itp. W obszarze Rybnickiego Okręgu Węglowego jest to  niemal druga,  specyficzna  sieć kolei żelaznych, opasująca  wszystkie kopalnie, z wylotem na dwóch stacjach  zdawczo-odbiorczych, tj. w  Rybniku Towarowym   i  w Pawłowicach Górniczych.   Natomiast  przemysłową linią kolejową z punktu styku  w Boguszowicach dowożony jest węgiel opałowy       do Elektrowni Rybnik. Dorobek wielu lat pracy  Przedsiębiorstwa Kolejowego i Gospodarki Kamieniem  w Rybniku  osiągnięty został  przede wszystkim dzięki zdyscyplinowanej  i rzetelnemu wysiłkowi  ogółu   pracowników.  Przedsiębiorstwo to  -  należące do liderów transportowych  w naszym kraju potrafiło wykorzystać  nurt przemian, jakie dotknęły  również Polskie Koleje Państwowe.  W ciągu  kilku lat  z lokalnej firmy,  działającej jedynie na obszarze Rybnickiego Okręgu Węglowego stała się ona  międzynarodowym przewoźnikiem,  ofensywnie  wkraczającym na  rynek zjednoczonej Europy.  Aktualną pozycję firmy  zawdzięczamy temu, że jej kierownictwo  zawsze stawiało  ambitne cele.

Ciesząc się z sukcesów wypada  przypomnieć  genezę ich powstania,  przejrzeć burzliwy trop  prowadzący na dzisiejsze szczyty.  Dla udokumentowania historii  tego zakładu   w 10. rocznicę powstania spółki akcyjnej,  zaistniałej  na bazie dawnego PTK i GK  PW w Rybniku  – za czasów  prezesury  Kazimierza Musiolika wydano  Monografię PTKiGK S.A. pt. : „NATURALNA KOLEJ RZECZY”, autorstwa  Władysława Chrapka, opisująca przebytą drogę postępowania  w niezwykle ciekawych czterech dekad lat. Zachęcam do lektury.

W burzliwych ostatnio czasach   wzmacniając intensywność spółek  funkcjonujących głównie  w zakresie usług przewozu węgla na początku  lipca 2009 r.  PTKiGK S.A.  została wchłonięta przez  firmę o nazwie:  PCC Rail Rybnik S.A.,  a następnie przewoźnik ten zmienił  miano  na  DB Schenker  Rail  Polska  S.A. Mając na uwadze wykorzystanie swego położenia geograficznego 3 stycznia 2011 r. zaistniała  potrzeba przejęcia  przez tą Grupę kolejnych firm, tj. Spółki: DB Schenker Rail Rybnik S.A. oraz  identycznej spółki zabrzańskiej,  ale to już inna historia,  którą opiszę  w kolejnym felietonie.

Henryk Szulc