Zmiany w głosowaniu osób niepełnosprawnych

Dotychczas bardzo wiele osób nie mogło skorzystać ze swego prawa obywatelskiego - udziału w wyborach. Według badań Rzecznika Praw Obywatelskich w ubiegłorocznych wyborach prezydenckich i samorządowych zaledwie około ¼ spośród ponad 25 tysięcy lokali wyborczych określano jako dostępne dla osób niepełnosprawnych. Często przeszkodą jest też wyjście z własnego mieszkania. Tego rodzaju barier doświadcza w Polsce około 2,5 miliona wyborców.

W nadchodzących wyborach parlamentarnych osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności może głosować przez pełnomocnika lub korespondencyjnie. Głosowanie przez pełnomocnika stosowane już było w ubiegłorocznych wyborach prezydenckich i samorządowych. Z takiej możliwości skorzystało około 4 tysięcy wyborców.

Nowością będzie możliwość głosowania korespondencyjnego. Zamiar taki należy zgłosić władzom samorządowym (ustnie, pisemnie, faksem lub elektronicznie) najpóźniej do 21 dnia przed dniem wyborów. Do zgłoszenia należy dołączyć kopię aktualnego orzeczenia o niepełnosprawności. Jeśli w jednym dniu odbywają się więcej niż jedne wybory - głosowanie korespondencyjne dotyczy wszystkich odbywających się w tym dniu wyborów. Wyborca głosujący w ten sposób otrzymuje z urzędu gminy pakiet wyborczy najpóźniej na 7 dni przed wyborami. Jeżeli doręczenie pakietu się nie udało za pierwszym razem - listonosz ponawia próbę w ciągu 3 dni.

Pakiet wyborczy zawierać będzie kopertę zwrotną (do odesłania), kartę lub karty do głosowania, kopertę na karty do głosowania, instrukcję głosowania korespondencyjnego, nakładkę do głosowania z opisem w alfabecie Braille'a (jeśli wyborca jej zażądał) oraz oświadczenie o osobistym i tajnym głosowaniu.

Po wypełnieniu karty do głosowania wyborca wkłada ją do specjalnej koperty, którą zakleja (by głos był ważny!), a tę wraz z podpisanym oświadczeniem wkłada do koperty zwrotnej i odsyła. Jeżeli wyborca o to poprosi, listonosz ma obowiązek odebrać kopertę zwrotną od wyborcy z jego mieszkania. Bezprawne otwarcie lub zniszczenie pakietu wyborczego lub koperty zwrotnej podlega karze grzywny do 5000 zł.

Ponadto - zgodnie z nową ustawą - wyborca niewidomy lub niedowidzący może zgłosić wójtowi (najpóźniej 14 dni przed wyborami) żądanie, by w lokalu, gdzie będzie głosował, była nakładka z opisem w alfabecie Braille'a, umożliwiająca mu samodzielne głosowanie.

Wyborca niepełnosprawny ma także prawo do specjalnej informacji, m.in. o dokładnym terminie (dzień, godzina) wyborów, adresie oraz dostępności lokalu komisji wyborczej, o zarejestrowanych listach i znajdujących się na tych listach kandydatach. Informacji takiej udziela wyborcy pracownik urzędu gminy - ustnie (w tym telefonicznie), elektronicznie lub w materiałach drukowanych, w tym w alfabecie Braille'a.

W każdej gminie już podczas najbliższych wyborów co najmniej 1/5 spośród wszystkich lokali wyborczych musi być dostosowana do potrzeb wyborców niepełnosprawnych, zaś po 1 stycznia 2015 r. - co najmniej 1/3.

Sposobem szybkiej poprawy w tym zakresie ma być możliwość zgłaszania wójtowi - przez pojedynczych wyborców lub przez organizacje pozarządowe - propozycji zmiany siedzib komisji wyborczych (przeniesienia komisji do innego budynku). Taka metoda dała szybko efekty m.in. w Wielkiej Brytanii.

Spotkanie poświęcone było także nowym obowiązkom dla organizatorów wyborów, wśród których znalazło się zorganizowanie nieodpłatnej informacji dla osób niepełnosprawnych w formie infolinii oraz materiałów drukowanych, dostosowanie do potrzeb wyborców niepełnosprawnych lokali obwodowych komisji wyborczych czy przygotowanie nakładek w alfabecie Braille'a na karty do głosowania według wzoru określonego przez Państwową Komisję Wyborczą.

W związku z nowelizacją Kodeksu Wyborczego nowe obowiązki spadną także na przewodniczącego i członków obwodowych komisji wyborczych. Będą musieli poradzić sobie z realizacją procedur głosowania korespondencyjnego, umieszczaniem obwieszczeń wyborczych oraz wyników głosowania w miejscach łatwo dostępnych dla osób o ograniczonej sprawności ruchowej, jak i ustnym przekazywaniu osobie niewidomej lub niedowidzącej treści obwieszczeń wyborczych.

Przyjęte przez Sejm rozwiązania umożliwiają ponadto (w trybie konsultacji obywatelskich) weryfikację siedzib komisji wyborczych. Lokalizację siedziby danej komisji wyborczej będą mogły zakwestionować m.in. organizacje reprezentujące osoby niepełnosprawne, a także każdy zainteresowany wyborca. Z tego prawa skorzystał już m.in. poseł Marek Plura, który wystosował odpowiedni wniosek do władz Katowic z propozycją zmiany lokalu wyborczego znajdującego się w szkole, do której dostęp utrudniają schody.

W dzisiejszym spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele samorządów lokalnych - organizatorów wyborów, jak i do organizacji reprezentujących osoby niepełnosprawne. Organizatorem konferencji pod patronatem Marszałka Województwa Śląskiego był Urząd Marszałkowski oraz Wojewódzka Społeczna Rada do Spraw Osób Niepełnosprawnych w Katowicach.

Oprac. (acz) fot Tomasz Żak