Co może Parlament Europejski?

Początkowo PE był ciałem doradczym, ale od jego powołania, na mocy kolejnych traktatów UE, zyskiwał coraz większe kompetencje. Traktat Lizboński obowiązujący od 1 grudnia 2009 roku znacząco poszerzył dotychczasowe uprawnienia PE.

Ocenia się, że obecnie PE ma równie duży wpływ na kształt unijnego budżetu i europejskich aktów prawnych jak Rada Unii Europejskiej (czyli główny organ prawodawczy UE, w skład którego wchodzą ministrowie delegowani przez kraje członkowskie Unii). W ramach procedury współdecydowania, w której Parlament Europejski dzieli równo władzę z Radą UE, znalazło się 40 nowych obszarów, m.in. rolnictwo, polityka energetyczna, imigracja i fundusze unijne. Oznacza to, że w większości przypadków Parlament i Rada muszą uzgadniać treść każdej unijnej dyrektywy czy rozporządzenia. Zanim unijny akt prawny zostanie skierowany do wdrożenia w państwach członkowskich, musi zostać podpisany zarówno przez przewodniczącego Parlamentu Europejskiego, jak i przewodniczącego Rady UE.

Ponadto:

Zgoda PE jest wymagana także przy zatwierdzaniu całego składu Komisji Europejskiej. W czasie prowadzonych w PE przesłuchań europosłowie weryfikują kompetencje kandydatów na komisarzy zgłaszanych przez państwa członkowskie. Parlament wybiera – na podstawie wstępnej selekcji przeprowadzonej przez unijnych szefów państw i rządów – przewodniczącego Komisji Europejskiej.

Parlament uzyskał wpływ na całość unijnego budżetu, gdyż obecnie – wspólnie z Radą UE – zatwierdza roczny budżet UE, który nie może wejść w życie bez podpisu przewodniczącego Parlamentu. Parlamentarna Komisja Kontroli Budżetowej monitoruje wydatki budżetowe Unii.

PE uczestniczy również w tworzeniu wspólnej polityki zagranicznej. Zgoda europosłów jest wymagana do podpisania przez UE traktatów międzynarodowych i do przyjęcia do Unii nowych członków. Rada ds. zagranicznych, czyli szefowie dyplomacji krajów członkowskich, jest zobowiązana do zasięgania opinii Parlamentu przed podjęciem ważnych decyzji dotyczących wspólnej polityki zagranicznej.

Parlament stoi także na straży praw człowieka. Wysyła m.in. swoje misje obserwacyjne na wybory do różnych państw świata, aby ocenić czy głosowanie przebiega w sposób wolny i demokratyczny. Co roku Parlament Europejski publikuje sprawozdanie dotyczące przestrzegania praw człowieka na świecie.

Parlamentowi Europejskiemu przysługuje ponadto rola kontrolna w stosunku do innych unijnych instytucji. Parlament dysponuje także wotum nieufności, dzięki któremu może wymóc na Komisji zbiorową dymisję. Narzędzie to jest traktowane jako ostateczność i nigdy jeszcze nie zostało zastosowane.

PE ma także prawo inicjatywy politycznej, co oznacza, że europosłowie mogą występować do Komisji Europejskiej z wnioskiem o przedstawienie propozycji legislacyjnych. Parlament zyskał ponadto prawo proponowania zmian traktatowych. Na szczytach przywódców UE, tzw. Radzie Europejskiej, przewodniczący PE – który na tych spotkaniach zabiera głos jako pierwszy – może wyrazić opinie i wątpliwości Parlamentu dotyczące zarówno aktualnych problemów, jak i zagadnień przewidzianych w porządku obrad.