Plebiscyt tysiąclecia

Ziemia ta ma swoją ciekawą historię, żyły na niej równie ciekawe, zasłużone postacie. Warto je zaprezentować. Okazją do tego ma być publikacja, w formie słownika biograficznego, jaką mamy zamiar wydać pod koniec tego roku. Do jej napisania zaprosiłam znawców dziejów naszych rodzimych okolic. Mamy nadzieję, że plebiscyt stanie się pomocny w jej napisaniu. „Krajana tysiąclecia” będziemy wybierać spośród osób już nieżyjących, które ze względu na swój dorobek przeszły do historii. Do grona słynnych krajanów zaliczamy tych, którzy urodzili się na terenach wchodzących w skład obecnego powiatu wodzisławskiego lub też tu pracowali i osiągali sukcesy. Chcemy zaprezentować ciekawych ludzi i czasy w których żyli. Mamy nadzieję, że nasza publikacja wniesie wiele w historię powiatu wodzisławskiego. Nie zamierzamy tylko powtarzać biografii, takich które ukazywały się już w różnych publikacjach tego typu. Nasze łamy otwieramy też na tych ludzi, których sylwetki są zapomniane, niedocenione, a ważne są dla konkretnej, nawet najmniejszej społeczności. Nie stosujemy kryteriów narodowościowych, wszak to pogranicze. Przez blisko rok nasi czytelnicy będą mieli niepowtarzalną okazję do odbycia niecodziennej wędrówki po dziejach swojej rodzinnej ziemi. W kolejnych numerach gazety będziemy przedstawiać sylwetki niektórych naszych kandydatów. Na nasze zaproszenie, mamy nadzieję, swoich wyborów na łamach „Nowin Wodzisławskich” będą dokonywać osoby, które dziś odgrywają znaczącą rolę w życiu publicznym. Poprosimy o wskazanie swojego „Krajana tysiąclecia”: samorządowców, księży, pedagogów. O listy prosimy także naszych Czytelników. Jeśli wśród nominowanych (których przedstawimy w odcinkach) zabrakło kogoś ważnego, napiszcie kogo i dlaczego. Mamy nadzieję, że w tę historyczną zabawę włączą się też szkoły. Nauczyciele podsuńcie pomysł swoim uczniom. Piszcie do nas. „Krajana tysiąclecia” wybiorą nasi Czytelnicy późną jesienią. W „Nowinach Wodzisławskich” wydrukujemy wówczas specjalne karty do głosowania.

Głosować będziemy na „złotą dziesiątkę”, ten kandydat który otrzyma największą liczbę głosów zostanie „Krajanem tysiąclecia”.

W tym numerze pierwsza lista kandydatów (kolejność alfabetyczna).

Aleksandra Matuszczyk - Kotulska


Adamczyk Ferdynand - ur. 1896 Uchylsko, dr nauk lekarskich, ordynator Oddziału Wewnętrznego Szpitala OO Bonifratrów w Katowicach, zasłużony lekarz.
Adamczyk Rudolf - ur. 1905 Uchylsko, ks. dr teologii i prawa kanonicznego, w l. 1945-9 radny Wojewódzkiej Rady Narodowej znany z wystąpień w sprawie volkslisty i rehabilitacji, kontynuator budowy katedry w Katowicach.

Bielaczek Augustyn - ur. w Rydułtowach, dowódca I batalionu rybnickiego pułku powstańczego Grupy Południe w III powstaniu śląskim.
Bienia Józef - ur. w 1774 r. prawdopodobnie w Jedłowniku. Tamtejszy pół-siodłak, a w pierwszym dziesięcioleciu XIX w. sołtys tej wsi. Przywódca buntu w 1811 r. miejscowych chłopów i z okolicznych miejscowości przeciwko pańszczyźnianym powinnościom.
Blachnicki Franciszek (1921-1987)- ur. w Rybniku, ksiądz, kandydat na ołtarze, założony przez niego popularny na całym świecie Ruch Światło-Życie, czyli popularna Oaza swe początki miał w Rydułtowach, gdzie Blachnicki był wikarym.
Brandys Karol - ur. w 1825, w latach 1929-1939 i 1945-1947 naczelnik gminy Radlin. Działacz społeczny. Uczestnik powstań śląskich.
Bugla Maksymilian - ur. 1912 Syrynia, zapaśnik, sztangista, zawodnik m.in. Gwiazdy Syrynia, mistrz Polski w podnoszeniu ciężarów ( 1936), z braku pieniędzy nie pojechał na olimpiadę do Berlina, wychowawca wielu zawodników.
Bulanda Józef (1909-1972)- ur. w Westfalii, lekarz chirurg m.in. w Ryduł-towach, po II wojnie św. dyrektor w tymże szpitalu, pod jego kierunkiem dokonano modernizacji starych budynków szpitalnych. Jak wspominają mieszkańcy, odznaczał się wyjątkowymi walorami etycznymi i moralnymi.
Buła Ignacy - słynny rydułtowski księgarz wędrowny, organizator POW w Rybnickiem, prezes rydułtowskiego oddziału PCK, członek Rady Obywatelskiej powstałej w 1922 r. w Rydułtowach Dolnych.
Buła Jan - członek kółka „eleusowskiego” w Rydułtowach, organizator POW w Rydułtowach, pierwszy naczelnik rydułtowskiego gniazda TG „Sokół”, zmarł w Murnau w 1945 r.
Buła Józef - uczestnik I wojny światowej, działacz narodowy, aresztowany w 1919 r. , powiatowy komendant POW w powiecie rybnickim, szef sztabu Dowództwa Głównego POW, zginął w Mauthausen w 1941 r.

Chrószcz Franciszek (Śląski Drzymała)- ur. 1.XI.1846 r. w Pszowie. Uczestnik trzech wojen prowadzonych przez Prusy z Danią, Anglią i Francją. Kupił działkę po parcelacji pszowskich dóbr dworskich, na której zbudował ziemiankę. Decyzją urzędu drogowego rozkazano zabudowania rozebrać. Chrószcz z rozpaczy zastrzelił żandarma i odebrał sobie życie.
Chrószcz Józef - ur. 10.I.1892 r. w Pszowie. Bratanek Śląskiego Drzymały. Walczył w trzech powstaniach śląskich. Działacz plebiscytowy, uczestnik kampanii wrześniowej, wsławił się w obronie Śląska. Aresztowany i wywieziony do Oświęcimia, zginął w 1940 r.
Chrószcz Waldemar - sekretarz OMP w Rydułtowach, działacz organizacji polskich w okresie międzywojennym.
Chrószcz Wilhelm - właściciel pierwszego „Polskiego Domu Towarowego” z zakładami szewskim i krawieckim w Rydułtowach, członek filii Zjednoczenia Zawodowego Polskiego powstałej w 1904 r. w Rydułtowach, u W.Chrószcza mieściło się jej biuro, stał na czele
rydułtowskiego kółka „eleusowskiego”, działacz narodowy i powstańczy.
Cieślik Maksymilian (1919-1944) - harcerz, z okupowanego Radlina przedostał się przez Węgry i Francję do Anglii, by walczyć tam w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie. Jako lotnik brał udział w licznych nalotach na Niemcy. Zestrzelony nad Belgią w 1944 r.
#nowastrona#
Dietrichsteinowie - starożytny ród szlachecki hrabiowsko - książęcy. Jego przedstawiciele stali się pod koniec XVII w. właścicielami Mniejszego Państwa Stanowego Wodzisław. W 1739 r. Państwo Wodzisławskie odziedziczył Guidobald Joseph von Dietrichstein, który w latach 1745-1747 wybudował obecny zamek wodzisławski i ufundował stojącą pierwotnie przed nim figurę św. Jana Nepomucena, autorstwa Johanna Melchiora Österreicha.
Doerring Jan Ferdynand Wit von - ur. w 1800 r. w Altonie pod Hamburgiem. Od 1840 do 1860 właściciel Pszowa. Wielki propagator akcji wstrzemięźliwości głoszonej przez ks. Ficka. Zmarł 9.X.1863 r. w Meramie (Tyrol).
Dworczak Roman - ur. 1905 Wrocław, kierownik i budowniczy nowej szkoły w Syryni, prezes klubu sportowego „Naprzód” Syrynia.
Dziuba Jan - ur. 1882 Grabownia, od 1922r naczelnik Okręgu Urzędowego w okręgu wodzisławskim, działacz BBWR, z jego ramienia poseł do Sejmu Śląskiego (1935-1938).

Figura Ryszard - ur. 18.XII.1914 r. w Pszowie. Kapitan lotnictwa. Podczas drugiej wojny światowej walczy we Francji, Anglii, później przeniesiony do jednostki RAF Afryka. Zginął 26.VIII.1944 r. nad Algierem.

Gleńsk Paweł - nauczyciel radlińskich szkół podstawowych po II wojnie światowej. Zebrał materiały źródłowe do około 300 życiorysów postaci ziemi wodzisławskiej, którzy za polskość zginęli w okresie II wojny światowej lub byli poddani represjom okupanta.
Grabowski Leon - ur. 1909 pochodził z Radlina-Obszarów, z zawodu piekarz miał 2 metry 22 cm wzrostu i ok. 120 kg wagi, zapaśnik potem pięściarz, walczył na matach całej Europy, w 1936r wyjechał do Ameryki, dopiero w 1937r przegrał z innym gigantem- Włochem Prima Carnerą, potem był jeszcze mistrzem Europy.
Gruszczyk Hubert - prof. dr, wybitny geolog z Radlina, profesor Akademii Górniczo - Hutniczej w Krakowie. Działacz społeczny.
Grzegorzek Antoni (1887 - 1955) - z Marklowic, redaktor „Gazety Ludowej” i „Katolika”, współpracownik Juliusza Ligonia, archiwista.
Grzegorzek Józef (1885-1961) - z Marklowic, przywódca POW, działacz plebiscytowy, członek stowarzyszenia „Eleusis”, autor prozy „Pierwsze powstanie śląskie 1919 w zarysie”. Jeden z organizatorów I powstania śląskiego.
Grzenek Adam - rodem z Turzyczki, dr obojga praw, prof. Uniwersytetu we Wiedniu, dla kościoła w Jedłowniku ufundował mszał rzymski, srebrny kielich z pateną.
Grzonka Franciszek - ur. 1887 Marklowice, budowniczy dróg i mostów w służbie wojskowej niemieckiej i austriackiej w okresie I wojny światowej.

Henke Franciszek Ignacy (Franz Ignatz)- ur. 8 IV 1797 r. w Łubowicach pod Raciborzem. Nauczyciel wpierw w szkole miejskiej w Żorach, a od 1 VII 1821 r. w Wodzisławiu. Autor dwuczęściowej kroniki Wodzisławia. Zm. 28 III 1891 r. w Wodzisławiu.
Hübner Franciszek (1900-1954 )- ur. w Krzyżkowicach, autor wspaniałej „Monografii gminy Pszów” z 1937 r. Swą  mozolną pracą badawczą wniósł ogromny wkład w poznanie dziejów naszego regionu, zwłaszcza dziejów Pszowa i Krzyżkowic. W Muzeum w Rybniku znajduje się ponad pięćdziesiąt jego prac ! Wiele jest także w zbiorach prywatnych.
Huwer Józef - ur. 1895 Rogów, ojciec werbista, ekonom w liczącym 400 ha gospodarstwie w Bruczkowie, nauczyciel wreszcie rektor, zmarł w 41r. w Buchenwaldzie.

Iksal Maksymilian - ur. 1895 Turzyczka, powstaniec, z obozu dla uchodźców w Piotrowicach wydał rozkaz rozpoczęcia I powstania śląskiego, opatrzony kryptonimem „Gwiazda”.

Jakubczyk Julianna - ur. 1914 Czyżowice, wymagająca nauczycielka, działaczka ZNP, inicjatorka powołania orkiestry nauczycielskiej, zbierała śląskie przysłowia i wyrazy.
Jastrzębski Franciszek (1916-200) - ks. hm. dr z Radlina. W okresie okupacji działał w „Szarych Szeregach”. Po wojnie kapelan Śląsko - Dąbrowskiej Chorągwi ZHP (1945-49). Prorektor Seminarium Duchownego w Tarnowskich Górach, taternik, działacz społeczny.
Jaźwiec Franciszek - ur. 4.10.1886 r. w Pszowie. Działacz niepodległościowy. Pierwszy prezes towarzystwa śpiewaczego „Paderewski”. Zmarł 15.IV.1919 r. w Pszowie.
Jendrośka Józef (1888 - 1928) - ur. w Rydułtowach, przywódca peowiacki, bliski współpracownik Stanisława Rostworowskiego. Jeden z założycieli Związku Powstańców Śląskich.
#nowastrona#
Karasek Teresa - mieszkanka Ryduł-tów, która wraz z dziećmi za uratowanie Żyda w czasie okupacji otrzymała medal „Sprawiedliwy wśród narodów świata”.
Karwot Jan (1936-1998) - ur. Marklowice, skrzypek orkiestry Państwowego Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk”. Członek Związku Polskich Artystów Plastyków. Laureat wielu konkursów malarskich w Polsce i za granicą.
Karwot Michał (1915 - 1949) - Marklowice, skrzypek, wiolonczelista, koncertmistrz Orkiestry Polskiego Radia w Katowicach prowadzonej przez Grzegorza Fitelberga.
Kasperczyk Ewald - ur. 1914 Kochłowice - ks. pełnił posługę kapłańską w Wodzisławiu ( tu w 1945 r. ratował sprzęty z kościoła ewangelickiego), Jedłowniku i Turzy, „budowniczy” kościołów w Turzy i Jedłowniku, twórca „sanktuarium” maryjnego w Turzy.
Kiermaszek Stanisław - działacz społeczny i spółdzielczy z Radlina. W okresie powojennym wojewoda katowicki.
Klon Alojzy - ur. 1929 Bluszczów, zam Rogów, fotograf nagrodzony min. Srebrnym Medalem ma VI Ogólnopolskiej Wystawie Fotograficznej, autor zdjęć dokumentujących wojenne zniszczenia Rogowa, jego prace zamieszczano w licznych wydawnictwach.
Klon Bernard - ur. 1879 Rogów, „Westfalok”, działacz społeczno- narodowy.
Klon Franciszek - ur. 1904 Bottrop, nauczyciel w Lubomi, Głożynach i Biertułtowach, autor powieści dla młodzieży: Dolinieckie zuchy, Chłopcy z czarnej hałdy, Bajeczni kłamcy, Łowcy minionego czasu.
Klon Jan - ur. 1915 Bottrop, zam Rogów, górnik KWK „Anna”, znany plastyk- amator (malarz i rzeźbiarz), autor min. cyklu obrazów poświęconych II wojnie św., licznych św. Florianów, wystawiał m.in. w Wodzisławiu i Radlinie.
Klon Zygmunt (Zygfryd) - ur. 1913 Rogów, nauczyciel w Bielsku, historyk, heraldyk, współautor „Ziemi Rybnickiej” (1970), autor „Historii Rogowa nad Olzą”, brał udział w pracach nad atlasem językowym Śląska.
Knosała Mikołaj - ur. 3.II.1868 r. w Żelaznej pod Opolem. Ksiądz, kanonik. Od 1922 r. proboszcz w Pszowie. Budowniczy kościołów w Krzyżkowicach i Zawadzie, Domu Parafialnego, oraz Probostwa. Zasłużony działacz narodowy.
Kominek Bolesław - arcybiskup, metropolita wrocławski, kardynał. ur. 23 XII 1903 r. w Radlinie (obecnie Radlin II - dzielnica Wodzisławia Śl.). Opublikował wiele rozpraw naukowych i artykułów, znany był też jako wybitny publicysta katolicki. Zm. 10 III 1974 r. i został pochowany w kaplicy św. Kazimierza w katedrze wrocławskiej.
Kominek Jan (1877 - 1946) - proboszcz, misjonarz Indian, działacz polonijny rodem z Marklowic.
Kominek Rufin - ur.1921 Biertułtowy, artysta plastyk, ceramik, profesor Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych, następnie Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, wieloletni dziekan, prorektor i rektor PWSSP we Wrocławiu, członek Międzynarodowej Akademii Ceramiki, wystawiał swe prace m.in. we Wiedniu, Waszyngtonie i Pradze ( tu na I Międzynarodowej Wystawie Ceramiki Artystycznej zdobył Złoty Medal).
Konarzewski Ludwik (senior) (1885 - 1954) - ur. w Wilanowie, artysta malarz, kierował w Rydułtowach szkołą rzeźby w węglu, późniejsze Państwowe Ognisko Plastyczne, którym kierował do śmierci, protoplasta całego ciągu pokoleń artystów plastyków.
Konarzewski Ludwik (junior) (1918-1988) - syn L. Konarzewskiego seniora, artysta malarz, dyrektor POP w Ryduł-towach w latach 1954 - 1975.
Konstancja - księżna wodzisławska, córka prawdopodobnie księcia opolsko-raciborskiego Władysława I lub jego syna, księcia raciborskiego Przemysława. Niektórzy historycy widzą w niej nieznaną z imienia córkę Władysława I, poślubioną przez księcia wrocławskiego Henryka IV Prawego i odtrąconą później przez niego. Otrzymała jako dożywotnie uposażenie Wodzisław wraz przypuszczalnie z kilkoma okolicznymi wsiami (księstwo wodzisławskie) i tu zmarła w 1351 r. W źródłach została nazwana „najjaśniejszą księżną wodzisławską”.
Kopiec Bolesław - ur. 1924 Zebrzydowice, ksiądz „Partyzant” (były AK-owiec), duszpasterz w Rydułtowach i Wilchwach ( tu zbudował kościół i probostwo).
Kosch (Kosz) Franciszek - ur. 21.I.1888 r. w Chropaczowie. Organista i nauczyciel w Pszowie w latach 1916 - 1937. Jeden z najwybitniejszych organistów na Śląsku. 
Kowol Konstanty (1866-1950) - ur. w Pszowie, gospodarz, radny, kronikarz, wydał przed II wojną św. kronikę Pszowa i Rydułtów oraz kronikę kościołów nad Odrą.
Kraszyna Ginter (1911-1942) - mistrz kominiarski, przedwojenny prezes Zwiazku Podoficerów Rezerwy, działacz AK, pseud. „Romek”, powieszony w Oświęcimiu.
Kubsz Wilhelm Franciszek - ur. 29 III 1911 r. w Gliwicach. Od 1914 r. związany z Wodzisławiem Śl. Członek Zgromadzenia Oblatów Misjonarzy Maryi Niepokalanej. Za pomoc partyzantom został aresztowany przez gestapo i wciągnięty na listę osób przewidzianych do rozstrzelania. Po ucieczce z więzienia znalazł schronienie w radzieckim oddziale partyzanckim. W połowie 1944 r. awansował na podpułkownika i został generalnym dziekanem WP. Na początku 1945 r. wydalono go z wojska i pozbawiono wcześniej przydzielonych mu funkcji. Przez kilka kolejnych lat pozostawał za murami klasztoru oblatów w różnych miejscowościach.
Kuczaty Karol - ur. 1876 Szulerzowice, zam Lubomia, Rogów wreszcie Rybnik - działacz narodowy, wydawca serii widokówek z Rogowa, ojciec Bolesława, Stanisława i Stefana- związanych w okresie II wojny z rybnickim podziemiem, więźniów obozów zagłady.
Kustos Jan - pochodził z Syryni, był twórcą Związku Obrony Górnoślązaków, wydawcą pisma „Der Pranger” oraz kilku broszurek, bronił Górnoślązaków, atakował element napływowy, oskarżany o separatyzm, czy wręcz zdradę stanu był osobą bardzo kontrowersyjną.
Kuśka Augustyn (1894-1941) - organizator życia polskiego przed powstaniami śląskimi w rejonie Radlin - Obszary. Uczestnik trzech powstań śląskich. W trzecim z nich dowodził kompanią obszarską. Zamęczony w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu w 1941 r.
#nowastrona#
Langmann Jerzy - ur. 1903 Kraków, w l. 1924-1928 uczył w szkole w Turzy, radiowiec, dr historii sztuki, wykładowca archeologii chrześcijańskiej na Angelicum, przyjaciel Jana Pawła II.
Lasok Dominik - ur. 1921 Turza, wieloletni profesor i dziekan Wydziału Prawa Uniwersytetu w Exeter, dyrektor Centrum Studiów Prawniczych Europejskich), prekursor i wybitny specjalista z dziedziny prawa europejskiego, autor wielu publikacji naukowych ( min. Law and Institutions of the European Union), doktor honoris causa Uniwersytetów w Aix- Marseille, Stambule i Poznaniu, Honorowy Radca Królewski w Wielkiej Brytanii, wykładowca na dziesiątkach uniwersytetów całego świata.
Lasok Maksymilian - ur. 1912 Turza, ks. prałat, duszpasterz środowisk polonijnych w Lotaryngii, Marsylii, organizował od podstaw duszpasterstwo polonijne, kapelan Bazyliki Notre Dame de la Garde.
Łatka Edward ur. 21.IX.1890 r. w Miliczu - Zamek. W roku 1903 rodzina Łatków przeprowadza się do Pszowa. Walczył w pierwszej wojnie światowej w bitwie pod Verdum. W trzecim powstaniu śląskim dowódca 3 baonu w Pszowie. Ginie w bitwie nad Olzą 23.V.1921 r.
Łunarzewski Marian - dyrektor Szkoły Podstawowej w Radlinie-Obszarach. Dyrygent radlińskich chórów. Wybitny działacz ruchu śpiewaczego na Śląsku. W okresie okupacji działał w Armii Krajowej.

Mandrysz Józef - działacz narodowy i powstańczy z Rydułtów, organizator POW w Rybnickiem, lokalny komisarz plebiscytowy, prezes TG „Sokół „ w Rydułtowach, zginął w Oświęcimiu w
1944 r.
Mandrysz Wiktor - piekarz, działacz narodowy i powstańczy, członek „Apo” i miejscowego Polskiego Komitetu Plebiscytowego.
Marchwica Józef - muzyk, prowadził kopalnianą orkiestrę, mieszkał w Rydułtowach, ukończył konserwatorium w Katowicach, tam też po studiach grał jako pierwszy skrzypek w filharmonii. Zginął tragicznie w czasie wojny w 1944 r.
Masny Jan - ur. 1886 Krzyżanowice, ks. dr, proboszcz w Rogowie, działacz spółdzielczy, agitował za rozwojem warzywnictwa i sadownictwa, inicjator założenia mleczarni w Bełsznicy, zarządca dóbr kokoszyckich.
Matulke Jan - ur. 24 VI 1775 r. w Wodzisławiu. Ksiądz, pierwszy dyrektor w 1802 r. seminarium nauczycielskiego w Opolu, autor prac z zakresu dydaktyki szkolnej, a także wierszy i okolicznościowych tekstów. Zm. 7 II 1849 r. w Głogówku.
Mayer Franciszek (Franz) - ur. w Pszowie. Malarz i sztukator osiadły w Rybniku. W 1832/33 odnowił ołtarz główny w kościele katolickim w Tychach, a w latach 1837-1840 taki też ołtarz w kościele w Wodzisławiu. W okresie 1857-1861 zajmował się restauracją ambony i ołtarzy w kościele w Rydułtowach. W 1850 r. namalował duży obraz Matki Boskiej Pszowskiej, umieszczony w szczycie fasady tamtejszej Bazyliki.
Mayer Szymon - ur. w 1846 r. w Pszowie. Naczelnik gminy w latach 1892 - 1920. Za jego kadencji, w 1910 roku, zbudowano urząd gminny. Zasłużony działacz dla pożarnictwa pszowskiego. Pod jego kierunkiem Pszów rozpoczyna intensywny rozwój przemysłowy. Zmarł 10.III.1930 r. w Pszowie.
Mende Lucjan - ur. 6 VI 1896 r. w Opolu. Lekarz ogólny - dyplom lekarski Uniwersytetu Wrocławskiego uzyskał w 1921 r. Lekarz szpitala powstańczego w Rydułtowach podczas III powstania śląskiego. Od 1922 r. lekarz w szpitalu w Wodzisławiu Śl., a od 1930 r. lekarz rejonowy. Działacz PCK. Po II wojnie światowej pracował nadal w Wodzisławiu Śl. jako lekarz ogólny i dziecięcy aż do swojej śmierci 13 VI 1971 r.
Michalski Józef - ur. 15 II 1889 r. w Rydułtowach. Drogerzysta w Wodzisławiu, działacz peowiacki i plebiscytowy, dowódca pułku wodzisławskiego w III powstaniu śląskim, ranny. W okresie międzywojennym członek Rady Miejskiej Wodzisławia i długoletni jej przewodniczący. W latach 1935-1938 poseł IV kadencji Sejmu Śląskiego. W czasie okupacji za granicą - w obozie dla internowanych na Węgrzech. Po wojnie pracował w Urzędzie Miejskim w Nysie. Zm. 29 VIII 1947 r. w Nysie i tam pochowany. Po dwóch latach jego zwłoki ekshumowano i złożono na cmentarzu w Rybniku we wspólnej mogile byłych dowódców powstańczych.
Mikołajec Wilhelm ur. 1914 - legendarny dziennikarz „Polski Zachodniej”, opiekun młodzieży harcerskiej, zamordowany przez hitlerowców w 1944 r. w Turzy Śl.
Mróz-Gruchmanowa Monika (1922 - 2002) - Marklowice, filolog, badacz gwar, profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Autorka „Słownika gwary miejskiej Poznania”.
Musioł Karol ur. 1905 Biertułtowy - prezes chóru Lira w Turzy, od 52r Przewodniczący Miejskiej Rady Narodowej w Opolu, działacz Towarzystwa Przyjaciół Opola, współtwórca festiwalu piosenki, postać budząca liczne kontrowersje.
Musioł Paweł (1864-1946) - rolnik z Marklowic, działacz społeczny, zaprzysiężony członek Naczelnej Rady Ludowej w Rybnickiem, współtwórca Polskiej Organizacji Wojskowej.
Musioł Teodor (1910-1995) - profesor zwyczajny, ur. w Paniówkach, w 1930 r. rozpoczął pracę jako nauczyciel w Rydułtowach, pedagogika była głównym przedmiotem jego zainteresowań, więzień Dachau, dyrektor Instytutu Śląskiego w Opolu. Jego dorobek naukowy obejmuje ok. 170 pozycji.
#nowastrona#
Nawrat Rudolf - mieszkaniec Ryduł-tów, działacz AK, znał sześć języków, co wykorzystywał w pracy konspiracyjnej, brał udział w Powstaniu Warszawskim, po wojnie więzień we Wronkach, po zwolnieniu osiedlił się w Pszowie.
Nepilly Georg (1875-1940) - ur. w Jakubowicach, z wykształcenia chirurg, dyrektor szpitala rydułtowskiego w latach 1900- 1934. Zmarł w Gdańsku. Wśród mieszkańców Rydułtów cieszył się ogromnym szacunkiem.
Ochojski Paweł (1899-1945) - dowódca kompanii biertułtowskiej w III powstaniu śląskim, uczestnik I i II powstania. Znany działacz narodowy na terenie Biertułtów.

Onderka Anton - ur. 1815 Pawłów, nauczyciel w szkole w Bełsznicy (1840-55), w tym czasie opracował i wydał świetny „Elementarz polsko- niemiecki, oder polnisch- deutsches Lesebuch fur die utraquistischen Elementarschulen”.
Opolski Mateusz ur. w 1780 r. w Wodzisławiu. Ksiądz, działacz ludowy i narodowy na Śląsku Cieszyńskim. Założyciel w 1845 r. biblioteki polskiej przy seminarium duchownym w Ołomuńcu. Generalny wikariusz części austriackiej biskupstwa wrocławskiego. Zm. 11 VII 1850 r. w Bielsku.
Ośliźlok Alojzy (1883-1921) - Marklowice, aktywny działacz POW w Rybnickiem. W I powstaniu dowódca II baonu II pułku Strzelców Rybnickich. W III powstaniu dowódca V kompanii 14 pułku wodzisławskiego. Zginął w bitwie pod Olzą 23 maja 1921 r.

Palarczyk Franciszek (1887 - 1961) -  ksiądz proboszcz parafii Wniebowzięcia NMP w Biertułtowach w latach 1925-61 (za wyjątkiem okresu okupacji). Budowniczy kościoła w Biertułtowach. Kapelan powstańczy w okresie powstań śląskich.
Pandel Filip - ks. proboszcz, budowniczy kościoła św. Jacka w Radoszowach.
Pawelec Alojzy (1886-1972) - Marklowice, lekarz, społecznik, uczestnik powstań śląskich, poseł na Sejm Śląski, Senator Rzeczypospolitej, organizator lecznictwa na Dolnym Śląsku.
Piprek Jan - ur. 1887 Gorzyczki, doc. dr, wybitny germanista, przed wojną autor serii podręczników do nauki j. niem. w gimnazjach i liceach, po wojnie współautor ( z J. Ippoldtem) monumentalnego 4- tomowego słownika niemiecko-polskiego i polsko-niemieckiego”, który doczekał się kilkudziesięciu wydań, Prodziekan Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego.
Połomski Józef - działacz narodowy i powstańczy, współzałożyciel towarzystwa teatralnego „Zorza”, wiceprezes Ogniska Polskiego w Holandii w czasie I wojny Światowej, założyciel POW w powiecie rybnickim, właściciel Górnośląskiej Centrali Odzieży, prezes chóru „Cecylia”.
Pośpiech Paweł - ur. 22 I 1878 r. w Kokoszycach. Ksiądz, działacz polityczny i społeczny, poseł w latach 1912-1918 do parlamentu niemieckiego (Reichstagu) w Berlinie z okręgu pszczyńsko-rybnickiego, a od 1919 r. pierwszego Sejmu Polski Odrodzonej w Warszawie. Redaktor i wydawca „Gazety Ludowej”. Zm. 26 III 1922 r. w Pszczynie.
Potas Józef (1870-1953) - Marklowice, długoletni proboszcz parafii  w Makowie k/Raciborza. Działacz Związku Polaków w Niemczech, działacz społeczny.

Radlik Franciszek (1862-1920) - ur. w Lublińcu, długoletni dyrektor kopalni „Charlotte”  w Rydułtowach, był inicjatorem wielu miejscowych inwestycji, np. dzisiejszego osiedla Orłowiec, przyczyna jego śmierć do dziś owiana jest tajemnicą.
Reiner Bolesław - ur. 1925 Gorzyce, doc. dr hab., dyrektor Instytutu Śląskiego w Opolu, zastępca redaktora naczelnego Studiów Śląskich, autor publikacji z najnowszej historii Śląska.
Ring Henryk - ur. 1828, proboszcz w Skrzyszowie i Jedłowniku, w Skrzyszowie zorganizował jedną z pierwszych ochronek SS Służebniczek- z tej okazji gościł w wiosce Edmund Bojanowski, w Jedłowniku odnowił stary kościół.
Rogowski Antoni- długoletni przedwojenny i powojenny kierownik szkoły podstawowej w Radlinie - Marcelu. Zaangażowany działacz społeczny. Inspektor szkolny w Wodzisławiu Śl. W latach sześćdziesiątych zwolniony z funkcji za poglądy religijne.
Różańska Wanda - z Radlina, nauczycielka rybnickich szkół ponadpodstawowych. Wychowała wiele pokoleń młodych Polaków. W okresie okupacji więźniarka obozu koncentracyjnego w Rawensbruck.
Różański Józef (1885-1944)- działacz narodowy w Biertułtowach. Założyciel organizacji polskich w okresie przed powstaniami śląskimi. W okresie okupacji ukrywał się. Schwytany przez gestapo został natychmiast rozstrzelany w 1944 r.
Rybka Maciej - ur. 1896 Bluszczów, autor licznych wierszy, Kroniki Bluszczowa i Rodzinnej (także wierszem), wreszcie częściowo publikowanego „Pamiętnika przeżyć Macieja Rybki w pracy w kopalni „Anna” w Pszowie”.
Rybnicki Franciszek (1815-1854) - sołtys Radoszów Dolnych, poseł do berlińskiego Zgromadzenia Narodowego.
Rzodeczko Henryk - ur. 30.IX.1872 r. w Lasokach pow. Racibórz. Od 1920 do 1939 r. naczelnik Gminy Pszów. Zasłużony działacz narodowy okresu powstań śląskich. Przewodniczący komisji plebiscytowej na okręg pszowski. Zmarł 7.VI.1946 r. w Pszowie.

Schmula Juliusz - ur. 30.XII.1829 r. w Pszowie. Oficer w armii pruskiej w randze majora. Wykładowca w szkole oficerskiej, działacz polityczny, poseł na sejm i do parlamentu. Obrońca interesów polskiego robotnika na Górnym Śląsku. Zmarł 30.III.1909 r.
Seget Alojzy (1897-1968) - ur. w Lubomi. W II powstaniu śląskim (1920) pełnił funkcję dowódcy baonu. W III powstaniu śląskim (1921) został komendantem powiatowym POW w powiecie ziemi raciborskiej i dowódcą pułku raciborskiego. Naczelnik Lubomi w okresie międzywojennym, mistrz budowlany.
Seget Arkadiusz - ur. 1930 Lubomia, piłkarz I- ligowego Górnika Radlin, dziennikarz, autor licznych opowiadań, podejmował w nich min trudną tematykę losu Ślązaków osiadłych na Zachodzie - pośmiertnie wydano tomik „ Magda z Magdeburga i inne opowiadania”.
Sitek Alojzy - ur. 2.I.1903 r. w Skrzyszowie. Uczestnik trzech powstań śląskich. Brał udział w wojnie obronnej Polski. Pedagog i aktywny działacz społeczny. Wieloletni prezes Zarządu Koła Miejskiego ZbOWiD w Pszowie. Zmarł 12.V.1984 r. w Pszowie.
Skowronkowie Gertruda (1918-1943) i Erwin( 1916-1942) - ich dom w Radlinie w okresie okupacji stał się ośrodkiem polskiej konspiracji ZWZ-AK. Za działalność konspiracyjną małżonkowie zostali aresztowani w 1942 r. W tym samym roku rozstrzelano Erwina pod ścianą śmierci w Oświęcimiu. W tym samym obozie koncentracyjnym Gertruda została zamęczona w 1943 r. mając zaledwie 24 lata. #nowastrona#
Skupień Jan (1888-1978) - organizator, dyrygent polskich chórów i POW w okresie przed powstaniami śląskimi. Dowódca okręgu Biertułtowy w I i II powstaniu śląskim. Zasłużył się jako organizator radlińskiego „Sokoła”.
Skwara Paweł - ur. 20.I.1826 r. w Wójtowej Wsi pod Gliwicami. Od 1848 r. proboszcz  w Pszowie. Budowniczy wież w kościele pszowskim, klasztoru SS Boromeuszek. W 1861 r. wspólnie z ks.Augustynem Wolczykiem napisał „Kronikę czyli historyczna wiadomość o Pszowie...” Zmarł 28.III.1883 r. w Pszowie.
Smołka Leon - ur. 1895 Odra, rolnik w Bełsznicy działacz społeczny, I- vice prezes Śląskiego Związku Rolników (od 36r), potem II wiceprezes Śląskiego Towarzystwa Rolniczego i wreszcie prezes Śląskiej Izby Rolniczej.
Sowa Emil - ur. 5.VII.1913 r. w Pszowie. Uczestnik wojny obronnej w 1939 r. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Szlak bojowy rozpoczął w Syrii. Brał udział w kampanii libijskiej, włoskiej, walczył pod Monte Cassino, w bitwie o Anglię i w Apeninach. Zmarł 6.XII.1994 r. w Katowicach.
Sowada Józef - ur. 1956 Gorzyce, artysta malarz, publicysta sztuki, brał udział w wystawach zbiorowych i indywidualnych.
Staniczek Henryk - ur. 1917 Syrynia, gimnastyk, narciarz, zapaśnik, reprezentant Polski, uczestnik VII Zapaśniczych Mistrzostw Europy (1937) i Mistrzostw Polski (38 r. - 3 miejsce).
Stoschek Eryk - ur. 1903 Buków, sportowiec uprawiający wiele dyscyplin, wielokrotny mistrz i rekordzista Niemiec w rzucie oszczepem.
Strzałka Brunon - ur. 1912 Lubomia, nauczyciel (min. na Głożynach, Pszowie), folklorysta, pisarz, opublikował min. „Godki i bojki śląskie” oraz „Godek i bojek śląskich ciąg dalszy”, publikował także w „Kalendarzu Opolskim”i „Poglądach”, sporą część tekstów przedstawiono na antenie Polskiego Radia w Opolu.
Surma Franciszek - ur. 1916 Gołkowice, pilot uczestnik bitwy o Anglię, figuruje w elitarnym spisie asów polskiego lotnictwa wojskowego, odznaczony srebrnym orderem Virtuti Militari, pierwszy polski pilot uhonorowany pomnikiem w Anglii.
Swoboda Alojzy (1873-1942) - działacz narodowy, założyciel polskich organizacji na terenie Radlina Dolnego i Górnego w okresie przed powstaniami śląskimi. Uczestnik trzech powstań śląskich.
Szawerna Rudolf  - ur. 1912 w Westfalii, w młodości zam. w Rogowie - ks. major, duszpasterz biednej ludności unickiej, Kapelan II Brygady 3 Dywizji Strzelców Karpackich, ranny pod Monte Cassino.
Szczepańczyk Jan - ur. 1928 Jankowice, wieloletni dyrygent chórów w wodzisławskiem: Moniuszko, Wiosna.
Szczęsny Teofil (1895 - 1940) - Marklowice, aktywny członek Polskiej Organizacji Wojskowej. W III powstaniu śląskim dowódca V kompanii 14 pułku powstańców śląskich. Uczestnik bitwy pod Olzą. Więzień obozu NKWD w Ostaszkowie. W okresie międzywojennym komendant posterunku Policji Państwowej w Jastrzębiu Zdroju.
Szostek Augustyn (1886-1939) - organizator POW na Głożynach. Uczestnik trzech powstań śląskich. W III powstaniu dowodził kompanią głożeńską. Zmarł w 1939 r. po torturach zadanych mu w więzieniu rybnickiego gestapo.
Szulik Jan (1893-1942)- z Radlina, poseł do Sejmu Śląskiego w Katowicach i do Sejmu w Warszawie od 1936 r. W okresie okupacji działacz ruchu oporu ZWZ. Zamęczony w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu.
Szymański Wacław (1889-1939) - przedwojenny dyrektor kop. „Emma” (Marcel). Działacz społeczny. W latach 1939 aresztowany i zastrzelony przez strażnika w obozie koncentracyjnym Buchenwald.
Szymon Katarzyna - ur. 1907 Studzienice - stygmatyczka, od 1979r. mieszkała w Łaziskach Rybnickich, w strefie nadgranicznej mimo ogromnych problemów odwiedzało ją wiele osób, o jej krwawiących ranach pisali min. księża i lekarze, w Łaziskach Rybnickich zachował się pokój w którym mieszkała.
Święty Paweł (1919-1995) - ur. w Lyskach, zamieszkały w Rydułtowach, profesor, skrzypek. W latach 1955-1991 I koncertmistrz Filharmonii Śląskiej, kierował katedramii wiolinistyki i kameralistyki Akademii Muzycznej w Katowicach.

Tomas Emanuel (1884-1963) - ur. w Rydułtowach, działacz Towarzystwa św. Jacka, powstaniec śląski, prezes miejscowego ZPŚl., poseł na Sejm RP w latach 1938-1939.
Tomiczek Henryk - ur. 1917, w młodości zam. w Gorzycach - doktor historii gospodarczej, autor min. „80 lat spół-dzielczości na ziemi rybnicko-wodzisławskiej”, w latach 1972-1978 ekspert ONZ ds. spółdzielczości w Afryce.
Topisz Henryk - ur. 13 XI. 1941 r. w Rydułtowach. Z wykształcenia technik górniczy. Pracował na kop. „Anna” do emerytury. Jeden z największych malarzy pszowskich. Zmarł 14.X.2002 r. w Pszowie.
Trunkardt Artur (1887-1965) - ur. w Westfalii, pisarz, publicysta, wydawca, powstaniec śląski, całą okupację ukrywał się na terenie Krzyżkowic lecząc ludzi ziołami.
Tumułka Józef (1899- 1966) - ur. w Ligocie Książęcej, doktor, w latach 1929-1939 i 1945-1966 dyrektor Szpitala Powiatowego w Wodzisławiu Śląskim. Zasłynął jako świetny chirurg, choć był lekarzem wszystkich specjalności.
Tytko Józef - ur. 6.III.1888 r. w Pszowie. Brał udział w I wojnie św. Działał w organizacjach związkowych i towarzystwie śpiewaczym „Paderewski”. Dowódca III batalionu 1 pułku wodzisławskiego w pierwszym powstaniu śląskim. Ranny, zginął rozstrzelany 18.VIII.1919 r. w Pszowie.
Tytko Paulina (Czajka) - ur. 11.X.1889 r. w Pszowie. Żona Józefa Tytki. Niestrudzona działaczka w polskich organizacjach kulturalno - oświatowych. Kurier i łącznik POW. Kolportowała ulotki i inne materiały propagandowe podczas powstań śląskich.
Tytko Wojciech - ur. 31.III.1898 r. w Pszowie. Walczył w I wojnie św. W 1917 r. wstąpił do tworzonego we Francji WP. Uczestnik powstań śląskich. Działacz plebiscytowy. W III powstaniu śląskim dowódca baonu pszowskiego. Brał udział w walkach nad Olzą i Odrą. Zmarł 19.VIII.1966 r w Pszowie.#nowastrona#
Wallach Robert - ksiądz, budowniczy kościoła w Skrzyszowie, krzewiciel trzeźwości, odznaczony orderem „Pro Ecclesia et Pontifice”.
Wieczorek Władysław - ur 1902 Turzyczka, salezjanin, misjonarz w Chinach, rozstrzelany w 1942 r. przez hit-lerowców.
Włoczek Paweł - ur. 3.I.1886 r. w Katowicach - Załężu. Dowódca batalionu powstańczego w Pszowie w III powstaniu śląskim. Działacz społeczny, propagator przyłączenia Śląska do Polski. Współorganizator POW na terenie Pszowa. Uczestnik walk wrześniowych 1939 r. Zmarł w 1956 r w Pszowie.
Wojciechowski Marian - przedwojenny dyrektor kopalni „Ignacy”. Działacz patriotyczny. W okresie okupacji przebywał w Anglii. Po powrocie do kraju pozbawiony możliwości działania.
Wojtek Franciszek ps. Franek - ur. 1913 Gołkowice, organizator partyzantki w okolicach Wodzisławia, zastrzelony w 1944 r.
Wolczyk Augustyn - ur. 13.XI.1835 r. w Trynku. Wikary w Pszowie w latach 1859 do 1869. Poseł do sejmu pruskiego, gorliwy obrońca praw ludności polskiej. Współautor pierwszej kroniki pszowskiej wydanej w 1861 r. Zmarł 25.I.1898 r. w Pszowie.
Wolny Stanisław - ur. 1914 Gorzyce, harcerz, inicjator powołania Polskiej Organizacji Powstańczej, zmarł w 1942 r. Oświęcimiu.
Wolska Agnieszka - ur. 1917 Czyżowice, łączniczka ZWZ-AK, podczas ewakuacji obozu pomagała przez całą drogę chorej towarzyszce, w Wodzisławiu cudem wydostała się z transportu, po czym sama do niego wróciła by ocalić życie wspomnianej towarzyszki -Stefanii Michejdowej.
Wróbel Anna - ur. 1912 Syrynia, nauczyciel raciborskich szkół średnich, historyk, autorka licznych publikacji dot. dziejów Raciborszczyzny ( w tym wiosek ob. powiatu wodzisławskiego), a przede wszystkim historii nadodrzańskich wiosek Grabówki, Lubomi, Nieboczów i Syryni - „Z przeszłości czterech wsi”, osoba o wielkim autorytecie moralnym.
Wuwer Tomasz - ur. 1969 Wodzisław Śl, zam Turza, ksiądz, student Instytutu Teologicznego w Lugano, potem Fryburgu i ponownie Lugano, miał rozpocząć studia w Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie.

Zarzecki Leopold (1855 - 1929) - działacz narodowy okręgu rybnickiego. Założyciel polskich organizacji w Biertułtowach w okresie przed powstaniami śląskimi. Wychowawca pokolenia biertuł-towskich i radlińskich powstańców.