Rolnicza darowizna może rodzić skutki podatkowe

Jednym z ważniejszych zagadnień dla rolnika jest znajomość zasad postępowania np. w momencie przekazanie gospodarstwa przez podatnika VAT swemu następcy lub następcom. Rolnik ryczałtowy, może przekazać swe gospodarstwo z pominięciem ustawy o VAT. Wystarczy notarialnie przekazać część lub całe gospodarstwo np. członkom swej rodziny i nie rodzi to żadnych skutków z tytułu podatku VAT.

Inaczej jest, gdy rolnik już jest podatnikiem czynnym VAT. Wtenczas musi uważać, by przy takiej okazji, przez przypadek nie stać się płatnikiem podatku VAT. Regulujący te zasady art. 6 ustawy, który mówi, że nie stosuje się przepisów ustawy o podatku od towarów i usług do przekazania lub zbycia przedsiębiorstwa lub zakładu (oddziału) samodzielnie sporządzającego bilans. Ponieważ w rozumieniu ustawy o VAT, działalność rolnicza jest działalnością gospodarczą, zatem gospodarstwo jest przedsiębiorstwem. Obecnie izby skarbowe utrwalają pogląd, że przekazanie całego gospodarstwa przez podatnika VAT następuje bez skutków podatkowych. Muszą być jednak spełnione dwa ważne warunki. Pierwszy – musi nastąpić przekazanie całego gospodarstwa lub w przypadku dużych gospodarstw części gospodarstwa zdolnej do samodzielnej działalności (ocena czy to gospodarstwo jest zdolne do takiej działalności należy do urzędu skarbowego). Drugi – nabywca gospodarstwa musi w momencie jego nabycia być również czynnym podatnikiem VAT.

Największy problem rodzi przekazanie całego gospodarstwa. W praktyce, zwykle jego właściciel przed przekazaniem gospodarstwa dzieli je pomiędzy swoje dzieci. Gdy rolnik jest płatnikiem VAT, taka decyzja musi być dokładnie rozważona. Choć nie ma problemu z podziałem gruntów rolnych, które są zwolnione z VAT.

Jeżeli duże gospodarstwo podzielone jest np. na dwie części, można teoretycznie założyć, że te dwa gospodarstwa będą spełniały kryterium żywotności ekonomicznej. Problemy zaczynają się w momencie, gdy rolnik dzieli składniki majątkowe, które zostały nabyte w czasie, kiedy był podatnikiem VAT i przysługiwało mu prawo do odliczenia. Jako przykład może posłużyć sytuacja, kiedy właściciel gospodarstwa (podatnik VAT) wybudował oborę, a następnie jednemu swemu następcy przekazał większą część pola, a drugiemu mniejszą jego część wraz z oborą. Urząd skarbowy może uznać, że ta obora z niewielkim areałem nie spełnia kryterium samodzielności funkcjonowania. Wtedy jest to traktowane jako darowizna. Taka forma przekazanie lub zbycie przedsiębiorstwa nie jest jednak darowizną w rozumieniu kodeksu cywilnego. Jeśli więc rolnik dzieli gospodarstwo i jego składniki majątkowe, a więc np. oddzielnie maszyny rolnicze, a miał prawo do odliczenia od tych urządzeń VAT, to automatycznie jest to traktowane jako darowizna składnika majątkowego przedsiębiorstwa i trzeba zwrócić cały VAT.

– Należy bardzo uważać na darowizny. Przekazanie całego gospodarstwa nie jest darowizną w rozumieniu VAT. Darowizna natomiast, z zasady jest najgorszym sposobem, przekazywania pojedynczych składników majątkowych i zwykle oznacza zwrot całego podatku VAT. Trzeba też pamiętać, że to urząd skarbowy ocenia czy przekazane gospodarstwo w całości jest zdolne do samodzielnej działalności – przestrzega w podsumowaniu prezes Roman Włodarz.

Pan prezes przypomina też, że jeżeli rolnik przekazuje całe gospodarstwo, a ciążyła na nim jakakolwiek korekta, to nabywca przejmuje obowiązki z tytułu tej korekty i będzie odpowiedzialny za zwrot pewnej części VAT.

Obowiązki nabywcy w przypadku spadku lub śmierci podatnika

Ustawa o VAT nic nie mówi o tym, jak nabywane są składniki majątkowe w drodze spadku (spadek ustawowy, normalny albo przez testament). W polskim prawie obowiązuje zasada, że jeśli coś nie jest określone w szczególnej ustawie podatkowej, to obowiązuje zapis ordynacji podatkowej. Ordynacja podatkowa przejmuje regulacje związane z VAT np. gdy w przypadku śmierci podatnika czynnego, ktoś nabywa jego majątek w formie spadku. Takie nabycie nie rodzi żadnych skutków podatkowych pod warunkiem, że nabywca w dniu nabycia spadku jest czynnym podatnikiem VAT. Poza tym, zgodnie z ustawą nabywca spadku ma obowiązek poinformować właściwy urząd skarbowy o śmierci podatnika. Urząd skarbowy wtenczas wykreśla zmarłego z ewidencji podatników VAT.

Gdy spadek czy też dziedziczenie testamentowe rodzą wątpliwości najlepiej pytać o indywidualną interpretację w izbie skarbowej w Bielsku-Białej. Interpretacja taka wówczas jest wiążąca.

(ewa)