Prawa i obowiązki w czasie epidemii

• Kto może wydać decyzję o kwarantannie?

Wydaje ją państwowy, powiatowy lub graniczny inspektor sanitarny. To decyzja administracyjna. Kwarantannę nakłada się na 14 dni od dnia styczność z osobami chorymi na koronawirusa lub podejrzanymi o zakażenie.

• Czy kwarantanna jest obowiązkowa?

Tak. Za jej złamanie grozi mandat w wysokości 30 000 zł. Za ucieczkę lub oddalenie się z miejsca kwarantanny można nawet trafić do więzienia. Podstawą jest artykuł 161 par 2 kodeksu karnego, który mówi, że kto wiedząc, iż jest dotknięty chorobą zakaźną naraża bezpośrednio inną osobę na zarażenie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawiania wolności do roku.

• Jak przebiega kwarantanna?

Osoby zdrowe, które miały kontakt z zarażonymi, muszą się stawić w miejscu odkreślonym w decyzji. Zwykle jest to własny dom. Nie mogą wychodzić na zewnątrz, nawet z psem na spacer, do sklepu czy lekarza. Nie wolno im przyjmować gości. Jeśli osoba objęta kwarantanną ma objawy takie jak gorączka, kaszel, problemy z oddychaniem, musi niezwłocznie powiadomić o tym stację epidemiologiczną.

• Kto może kontrolować przedbieg kwarantanny?

Policja i inne służby mogą sprawdzić, czy osoba poddana kwarantannie znajduje się w miejscu, które określono z decyzji sanepidu. Nie można go samowolnie zmieniać. Funkcjonariusze muszą zapowiedzieć kontrole telefonicznie, muszą unikać bezpośredniego kontaktu, mieć środki ochrony osobistej, w tym maseczki i rękawiczki.

• Czy ktoś pomoże w zakupach osobie skierowanej na kwarantannę?

Jeśli osobie odizolowanej potrzebna jest pomoc w zakupie żywności lub środków medycznych, powinna poinformować o tym telefonicznie Ośrodek Pomocy Społecznej (32 415 26 50 punkt ds. pierwszego kontaktu czynny od 7.30 do 19.00) lub samopomocową grupę, która zawiązała się na terenie naszego powiatu (tel. 692 389 852).

• Czy za okres kwarantanny przysługuje wynagrodzenie?

Decyzja inspektora sanitarnego stanowi podstawę do wypłaty świadczeń z tytułu choroby na ogólnych zasadach. Przez pierwsze 33 dni zasiłek wypłaca pracodawca, potem ZUS. Decyzja może być dostarczona do pracodawcy bądź do placówki ZUS po okresie kwarantanny lub izolacji.

• Czy pracodawca może nakazać kwarantannę?

Może nakazać nieprzychodzenie do pracy z powodu zagrożenia koronawirusem. Decyzję musi wydać na piśmie, ale pracownik może ją otrzymać po powrocie do firmy. Musi być wcześniej poinformowany, najlepiej mejlem. Pracodawca ma wtedy obowiązek udzielić pracownikowi pozwolenia na pracę zdalną.

• Kiedy można wnioskować do pracodawcy o pracę zdalną?

Jeśli pracownik musi opiekować się dziećmi albo boi się o zdrowie swoje i swojej rodziny. Pracodawca powinien nam wtedy umożliwić pracę zdalną, o ile pozwala na to jej charakter.

• Czy pracodawca może nakazać pracę zdalną?

Tak. Pozwala na to ustawa o zwalczaniu koronawirusa z 20 marca 2020 roku. Umożliwia pracodawcy kierowanie pracowników na pracę zdalną na określony czas, o ile jest to uzasadnione epidemią koronawirusa. Wystarczy polecenie służbowe.

• Czy pracownik może odmówić przychodzenia do pracy, jeśli czuję się zagrożony epidemią koronawirusa?

Nie. To może być tylko decyzja sanepidu, innych służb lub pracodawcy. Nie można odmówić pracy z powodu strachu przed epidemią. W przypadku gdy ubezpieczony dobrowolnie powstrzyma się od pracy i nie otrzyma zaświadczenia lekarskiego ani decyzji inspektora sanitarnego, nie przysługuje mu prawo do wynagrodzenia. Ale można na ten czas wnioskować o urlop.

• Czy jeśli dziecko zostało objęte kwarantanną, a pracownik musi sprawować opiekę, dostanie za ten okres wynagrodzenie?

Tak. Rodzic ma prawo do zasiłku opiekuńczego. Wypłaca go ZUS.

• Czy rodzicowi przysługuje zasiłek opiekuńczy, jeśli musi opiekować się dzieckiem z powodu zamknięcia żłobka, szkoły, przedszkola?

Tak. Ale tylko jeśli dziecko ma mniej niż 8 lat. Zasiłek można dostać nie na dłużej niż 14 dni. Nie wlicza się go do limitu 60 dni pobierania zasiłku opiekuńczego w roku kalendarzowym. Do wypłaty dodatkowego zasiłku opiekuńczego potrzebne jest oświadczenie ubezpieczonego.

• Czy pracownik musi dostarczyć nakaz kwarantanny pracodawcy?

Tak. Musi go dostarczyć do pracodawcy lub oddziału ZUS, ale może to zrobić po zakończeniu kwarantanny. Pracodawcę wystarczy poinformować telefonicznie.

• Czy pracodawca ma obowiązek zgodzić się na urlop, jeśli pracownik chce go wziąć z powodu strachu przed epidemią?

Nie.

• Czy pracodawca może zlecić pracownikowi wracającemu z regionu zagrożonego koronawirusem dodatkowe badania lekarskie?

Nie.

• Czy pracodawca może zabronić wykorzystanie urlopu, jeśli pracownik chce jechać do kraju objętego epidemią?

Nie ma do tego podstaw prawnych.

• Czy ZUS wypłaci zasiłek za czas spędzony na kwarantannie osobie prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą?

Tak. Jeśli przedsiębiorca lub samozatrudniony podlega ubezpieczeniu i opłaca składki, ZUS wypłaci zasiłek od pierwszego dnia kwarantanny.

• Czy pracownik może odmówić pracy, jeśli do firmy wróciła osoba z zagranicy, a on ma z nią styczność?

Nie.

• Czy pracownik może odmówić pracy, jeśli pracuje w dużej grupie ludzi?

Nie.

• Czy pracodawca ma obowiązek dostarczyć pracownikowi środki dezynfekujące, rękawiczki i maseczki?

Nie ma takiego obowiązku prawnego, ale zgodnie z zasadami, firma ma obowiązek zapewnić pracownikowi bezpieczne i higieniczne warunki pracy. To oznacza, że jeśli pracownik styka się z dużą liczba osób, powinien być zabezpieczony przed możliwością zarażenia.

• Czy pracownik może odmówić pracy, jeśli pracodawca nie dostarczy środków dezynfekujących?

Nie.

• Czy dzieci mają obowiązek uczestniczyć w internetowych zajęciach prowadzonych przez nauczycieli?

To niejasne. Zgodnie z decyzją Ministerstwa Edukacji, od 12 do 25 marca funkcjonowanie jednostek oświatowych zostaje czasowo ograniczone. Przedszkola, szkoły i placówki oświatowe zarówno publiczne, jak i niepubliczne, nie prowadzą zajęć dydaktyczno-wychowawczych. A to oznacza, że obowiązku uczestnictwa dzieciom nie można narzucić. Wszystko zależy do współpracy i dobrej woli.

• Czy nauczyciele mogą zadawać uczniom w tym okresie prace domowe przez internet?

Podobnie jak wyżej: wszystko zależy od współpracy i dobrej woli. Nie można dzieci ukarać za nieuczestnictwo, ale też, przede wszystkim rodzice, powinni do takich zajęć namawiać i egzekwować uczestnictwo.

• Czy nauczyciele w tym czasie mogą stawiać uczniom stopnie?

Nie. Nie ma zajęć dydaktyczno-wychowawczych, nie ma stopni.

• Czy jeśli klient miał zaplanowany wyjazd turystyczny i nie doszedł on do skutku z powodu zamknięcia granic, biuro podróży ma obowiązek zwrócić zaliczkę?

Art 47 ust. 4 ustawy o imprezach turystycznych mówi, że można to zrobić przed rozpoczęciem imprezy turystycznej, bez ponoszenia dodatkowych opłat, gdy występują „nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności występujących w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie, które mają znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego”. Turysta może żądać jedynie zwrotu wpłat, nie ma prawa do odszkodowania czy zadośćuczynienia. Według Ministerstwa Rozwoju, turysta może odstąpić od wyjazdu bez ponoszenia kosztów, gdy w miejscu docelowym odnotowano wiele przypadków zarażania koronawirusem albo loty się nie odbywają.

• Czy wezwany musi się stawić w sądzie na rozprawie (jako świadek, strona itp.) jeśli obawia zagrożenia koronawirusem?

Tak. Chyba że sąd odwoła rozprawy. Najlepiej upewnić się telefonicznie przed rozprawą, czy wydano taką decyzję.

• Czy jeśli mieszkaniec nie może załatwić sprawy urzędowej z powodu ograniczeń związanych z koronawirusem, bieg tej sprawy zostanie wydłużony?

Urzędy są zamknięte, ale urzędnicy pracują, rozpatrują sprawy i wnioski. Jeśli jednak z powodu epidemii mieszkaniec ma problem z dotrzymaniem terminów, może wnioskować o wstrzymanie biegu sprawy czy biegu przedawnienia.

• Czy pracodawca może zmusić pracownika sklepu lub punktu usługowego do obsługi klientów, jeśli pracownik obawia się zagrożenia koronawirusem?

Jeśli pracownik obawia się kontaktu z klientami, ale pracodawca wymaga świadczenia pracy, może tylko wnioskować o urlop.

• Czy jeśli miejsce pracy zostało zamknięte przez odgórne regulacje (bar, restauracja, sklep, biblioteka, kino) pracownik ma obowiązek przychodzenia do pracy?

Pracownicy, których zakład został zamknięty przez pracodawcę, mają prawo do wynagrodzenia przestojowego. Pracodawca może na czas przestoju powierzyć pracownikowi inną odpowiednią pracę, za której wykonanie przysługuje wynagrodzenie. Oprac. AA