Stawy do wymiany

Jest ponad 100 schorzeń, które nazywamy reumatyzmem. Zwyrodnienie stawów (osteoartroza, artroza lub gościec zwyrodnieniowy) należy do najczęściej występujących chorób układu kostnego. Cierpi na nie prawie 4 mln Polaków. Może zaatakować każdy staw, ale najczęściej biodra, kolana, łokcie oraz kręgosłup, który jest przecież łańcuchem stawów. Aby zrozumieć czym jest zwyrodnienie, trzeba wiedzieć, jak stawy funkcjonują.

 

Kule i zawiasy
 
Staw łączy dwie albo więcej kości. Jego wnętrze jest gładkie, pokryte chrząstką stawową. Otacza go torebka włóknista, wzmocniona więzadłami, a od środka wyścieła go błona wydzielająca maź, lepki płyn smarujący chrząstkę stawową. Chroni ją przed ścieraniem i pozwala na wykonywanie płynnych ruchów.
 
Stawy zawiasowe, znajdujące się m.in. w palcach dłoni, łokciach, kolanach, umożliwiają ruch tylko w jednej płaszczyźnie. Dzięki nim zginamy i prostujemy palce czy kończyny. Dzięki stawom kulistym (jak staw ramieniowo-łopatkowy, biodrowy) wykonujemy także ruchy obrotowe, np. ramieniem zataczamy koła.

 

Szlifowanie kości
 
Paweł przez 15 lat trenował siatkówkę. Intensywne zajęcia, skoki, częste upadki na parkiet powodowały mikrourazy w kolanach. Nadgarstki deformowały silne uderzenia w piłkę. Po upadku podrywał się do gry, nie myśląc, co będzie w przyszłości. Kiedy w kolanach pojawił się ostry ból, utrudniający wstanie z łóżka, poszedł do lekarza. Po wizycie u reumatologa wiedział, że długoletni trening pozostawił po sobie trwały ślad - zwyrodnienie stawów.
 
Do zwyrodnienia stawów dochodzi, gdy zużyje się chrząstka. Trwa to wiele lat, a my nie odczuwamy żadnych dolegliwości, ponieważ jest nieunerwiona. Wyciera się, jeśli jest nadmiernie obciążona lub niedożywiona. Chrząstkę odżywia maź stawowa, a nie krew. Aby przenikała do wszystkich zakamarków, musi mieć odpowiednią konsystencję, którą zapewnia glukozamina, związek chemiczny produkowany przez nasz organizm. Jeżeli jest jej mało, chrząstka staje się chropowata i nierówna. Po kilku latach może całkowicie zaniknąć i wtedy kości w stawie ocierają się o siebie. W efekcie dochodzi do odkształcenia stawu, a nawet skrócenia kończyny. Staw traci stabilność. W miejscu zniszczonej chrząstki wyrastają osteofity, które ograniczają poruszanie stawem i powodują silny ból.
 
Przyczyny zaniku chrząstki na skutek braku mazi nie są dokładnie poznane. Wiadomo jednak, że sprzyjają temu skłonności genetyczne, przebyte urazy, nieprawidłowa budowa stawów oraz niektóre choroby, np. cukrzyca. Ryzyko wzmaga także otyłość, systematyczne przeciążanie stawów dźwiganiem, długim staniem w jednej pozycji lub klęczeniem.

 

Szybka diagnoza
 
Reumatolog postawi diagnozę po rozmowie z chorym, obejrzeniu stawów i sprawdzeniu ich ruchomości. Zaleca jeszcze wykonanie prześwietleń. Na zdjęciach rentgenowskich widać wytartą chrząstkę, czyli zwężenie szpary stawu. Wykonuje się też analizę krwi i moczu oraz badanie płynu maziowego stawu, by wykluczyć inne choroby reumatyczne, np. dnę moczanową czy zapalenie (wówczas jest podwyższone OB).

 

Leczenie
 
Po wykonaniu badań Paweł rozpoczął leczenie i fizykoterapię. Chodzi na pływalnię, aby przy jak najmniejszym obciążeniu gimnastykować stawy kolanowe. Początkowo ze wstydu nie chciał nawet myśleć o lasce czy kuli. Nosił tylko elastyczne opaski stabilizujące stawy kolan. Ale kiedy ból zaczął dokuczać, ściągnął z pawlacza starą laskę dziadka. Wie, że musi oszczędzać lewą nogę i chodzenie z laską już mu nie przeszkadza.
 
Leczenie zwyrodnień stawów ma zmniejszyć ból oraz utrzymać je w sprawności. Leki można dobrać do potrzeb chorego, aby uchronić go przed objawami niepożądanymi, takimi jak mdłości. Dotyczy to zwłaszcza niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Ich długie stosowanie wywołuje bóle brzucha, a nawet prowadzi do powstania wrzodu żołądka, który przy dalszym przyjmowaniu tych leków może ulec perforacji.
 
Najnowsza grupa leków to koksyby (vioxx i celebrex). Dają mniej efektów ubocznych, ale po dłuższym czasie mogą źle wpływać na zdrowie. Coraz częściej stosuje się leki pomagające odbudować chrząstkę stawową: siarczan lub chlorowodorek glukozaminy zażywane doustnie lub kwas hialurowy wstrzykiwany do stawu.
 
Przyjmowanie leków musi być szczegółowo omawiane z lekarzem. Mów więc o wszystkich dolegliwościach, aby dobrał właściwą dla ciebie terapię. Możesz sobie pomóc, biorąc reumatrix czy arthrostop plus, preparaty chroniące i wzmacniające stawy. Ich składnikiem aktywnym jest także chlorowodorek glukozaminy, który jest naturalnym budulcem chrząstki stawowej. #nowastrona#

 

Ruch na receptę
 
Paweł wie, że jego choroby nie da się wyleczyć. Jedynym ratunkiem jest rehabilitacja. Do przychodni nie zawsze może iść, więc ćwiczy w domu na prostym zestawie bloczków. Gimnastykuje stawy, ale tak, by ich nie sforsować. Od rehabilitanta nauczył się, co może sam robić. Zdziwił się, że ćwiczenie tzw. nożyc i rowerków nie jest wskazane.
 
Rehabilitacja jest nieodłączną częścią leczenia zwyrodniałych stawów, bo tylko tak można dłużej utrzymać ich sprawność. Ćwiczenia dobiera rehabilitant. Można ćwiczyć w wodzie lub na podwieszkach. Ważne jest odciążenie stawów, a więc także pozbycie się zbędnych kilogramów. Jeżeli choroba dotknęła stawy kolanowe, musimy korzystać z kuli lub laski. Wady postawy, np. skrócenie nogi, powstające po wytarciu się chrząstki stawowej, trzeba korygować wkładką lub podklejeniem grubszej podeszwy buta.
 
Kiedy nasila się ból, stosuje się fizykoterapię. Mogą to być okłady z parafiny lub nagrzewanie polem elektromagnetycznym o wysokiej częstotliwości. Hamuje to proces zapalny, a mięśnie rozluźniają się. Zabiegi elektryczne, na przykład prądy diadynamiczne (DD) lub interferencyjne pozwalają zlikwidować długotrwałe bóle. Efekt przeciwzapalny daje też stosowanie fal ultradźwiękowych, pola magnetycznego o niskiej częstotliwości czy naświetlanie promieniami lasera biostymulującego. Skierowanie na rehabilitację lub fizykoterapię wystawia lekarz pierwszego kontaktu lub reumatolog. Efekt leczniczy daje 10 zabiegów, ale lekarze nie zawsze tyle zlecają. W niektórych przychodniach można je dokupić. Jeden kosztuje około 10 zł.

 

Na talerzu
 
Właściwa „dieta reumatyczna” składa się głównie z warzyw i owoców, ale trzeba ograniczyć cytrusy. Menu musi być uzupełnione chudymi przetworami z mleka, tłustymi rybami i olejami roślinnymi. Mięso i wędliny należy znacznie ograniczyć, zrezygnować też z podrobów, bo zwiększają ryzyko wystąpienia stanów zapalnych. Produkty pełnoziarniste i rośliny strączkowe dostarczają żelaza i selenu.

 

Chroń stawy
Jeśli chcesz, by nogi nosiły cię do późnej starości, dbaj o nie dziś. Właściwe i smaczne żywienie w reumatyzmie, PZWL, cena 29 zł. Książka zawiera ciekawe i smaczne przepisy. Kupisz ją w księgarni PZWL w Warszawie, ul. Długa 38/40 lub zamawiając telefonicznie (22) 695-44-80 oraz przez Internet www.pzwl.pl. Do 8 listopada wszystkie księgarnie PZWL, niezależnie od formy zakupu, udzielają 15 proc. rabatu. Opłata pocztowa 7 zł. Ćwiczenia lecznicze w chorobach reumatycznych prof. Adama Rosławskiego, PZWL, cena 18 zł. Książka to zestaw ćwiczeń usprawniających stawy.

 

10 rad na ból stawów
 1. Nie dopuszczaj do nadwagi.
 2. Gimnastykuj się regularnie, wykonuj zwłaszcza ćwiczenia rozciągające. Śpij na twardym i równym materacu.
 3. Unikaj przeciążania stawów: skakania, chodzenia po schodach, dźwigania ciężarów.
 4. Noś buty na niskim obcasie, elastycznej podeszwie, która amortyzuje wstrząsy podczas stąpania.
 5. Dostosuj wysokość mebli do swoich potrzeb. Ułatwi ci to wstawanie i ochroni przed dalszą deformacją stawów.
 6. Możesz używać elastycznych opasek stabilizujących. Podpieraj się na lasce lub kuli. Jeżeli boli cię prawa noga, laskę trzymaj w lewej ręce (i odwrotnie).
 7. Gdy objawy choroby się nasilą, korzystaj z zajęć fizykoterapii tylko w wyspecjalizowanych placówkach.
 8. Stosuj wyłącznie leki zalecone przez specjalistę.
 9. Nie przerywaj terapii bez wiedzy lekarza.
 10. Dbaj o dobrą formę psychiczną, nie rezygnuj z życia, nie odsuwaj się od ludzi.

 

Anna Jarosz
Konsultacja: dr hab. nauk med. Włodzimierz Samborski, reumatolog