Zapytaj prawnika. Mediacja pytaniach i odpowiedziach

Czym jest mediacja?

Mediacja to pozasądowy, alternatywny i poufny sposób rozwiązywania sporu, w którym uczestnicy sami znajdują rozwiązanie przy udziale bezstronnego mediatora.

Czy do mediacji musi skierować strony sąd?

Nie. Jeśli sprawa znajduje się już w sądzie wówczas sąd może skierować strony do mediacji. Oprócz mediacji, do której kieruje sąd istnieje również mediacja pozasądowa. Trzeba podkreślić, że jest wiele sytuacji i spraw, których nie trzeba kierować do sądu, ale udać się do mediatora i można zakończyć sprawę na tym etapie. Najprostszym przykładem jest uchylenie obowiązku alimentacyjnego na dorosłe już pracujące dziecko. Często rodzic zobowiązany do alimentacji utrzymuje z takim dzieckiem kontakty i wspólnie ustalają, że nadszedł czas aby zrezygnować z alimentów bo już są niezasadne, ale wyrok ustalający alimenty jest wciąż w mocy. Trzeba uchylić obowiązek alimentacyjny. I wówczas można oczywiście napisać pozew do sądu, uczestniczyć w rozprawach, przedkładać dokumenty i osiągnąć zamierzony efekt. Ale z racjonalnego punktu widzenia należy sobie zadać pytanie: po co? Po co, skoro zamiast procesować się przez wiele miesięcy można uchylić obowiązek alimentacyjny u mediatora w przysłowiową godzinę? Często ludzie nie zdają sobie sprawy, że mają taką możliwość, właśnie dlatego należy to uświadamiać. Jest wiele spraw, które można rozwiązać bez udziału sądu, a przy tym szybciej i również z korzyścią ekonomiczną. Aby ustalić np. warunki spłaty pożyczki, wysokość alimentów, to jak podzielić się pozostawionymi przez zmarłego przedmiotami lub w jaki sposób określić kontakty z dzieckiem nie trzeba zawsze zakładać sprawy w sądzie. Można to zrobić o wiele prościej – podpisując ugodę przed mediatorem.

Mediacja przedsądowa, to taka, gdy strony lub jedna ze stron same wybierają mediatora i rozpoczynają mediację. Wiele rodzajów spraw można rozwiązać i zakończyć właśnie przez ugodę mediacyjną bez konieczności spotykania się w sądzie. Sprawa kończy się już na etapie mediacji i nie trzeba składać w ogóle pozwu do sądu. Przypomnijmy, że ugoda mediacyjna po jej zatwierdzeniu ma taką samą moc jak ugoda zawarta przed sądem, taką samą moc jak wyrok sądu. Uprawnia np. do wszczęcia egzekucji.

Co jest finalnym efektem mediacji?

Materialnym efektem mediacji jest podpisanie ugody, jeśli strony ustalą jej warunki.

Czy ugoda zawarta przed sądem ma taką samą moc jak wyrok sądu?

Tak. I to jest najważniejsza informacja na temat mediacji, jaką chciałabym dziś przybliżyć Czytelnikom. Ponieważ nie wszyscy wiedzą do końca czym jest mediacja i jest wiele osób, które boją się, że mediacja jest mniej ważna i mniej skuteczna niż wyrok sądu. Zastanawiają się co ta mediacja właściwie może im dać. A może wiele. Ugoda zawarta przed mediatorem jest składana do sądu. Sąd sprawdza czy ugoda jest prawidłowa, zgodna z obowiązującym prawem i nie zmierza do jego obejścia. Jeśli tak, to sąd taką ugodę zatwierdza. I taka, zatwierdzona przez sąd ugoda ma moc ugody sądowej. Jest tak samo ważna jak wyrok Sądu. Dla przykładu podam następującą sytuację. Rodzice umawiają się na wysokość alimentów dla dziecka. W przypadku gdy zobowiązany rodzic, dla uproszczenia tego przykładu niech to będzie ojciec, nie płaci alimentów, czyli nie wywiązuje się z zawartej ugody, wówczas matka nie musi iść do sądu po wyrok, tylko składa do komornika ugodę, której wcześniej sąd, zatwierdzając ją, nadał klauzulę wykonalności. I na podstawie właśnie tej, zawartej przed mediatorem i zatwierdzonej przez sąd ugody, komornik prowadzi postępowanie egzekucyjne.

W jakich sprawach może odbywać się mediacja?

W prawie wszystkich. Jest niewiele rodzajów spraw, gdzie w mediacji nie można rozwiązać problemu, np. chodzi m.in. o sprawy o twz. prawa stanu (np. w mediacji nie można przysposobić dziecka). Mediacje można odbywać w bardzo wielu sprawach: cywilnych, rodzinnych, gospodarczych, prawa pracy, administracyjnych czy karnych.

Jakie zalety ma mediacja? Co jest lepsze: wyrok czy mediacja?

Mediacja ma wiele zalet w stosunku do orzeczenia sądu. Pozwala stronom dociec istoty problemu i usłyszeć tak naprawdę argumenty drugiej strony. Gdy mediacja podejmowana jest przed rozpoczęciem procesu sądowego zwracany jest cały uiszczony wpis. Poza aspektem formalnym i wypracowaniem warunków ugody mediacja ma również walor psychologiczny.

Mediacja stwarza stronom szansę na samodzielne, szybkie i tanie rozwiązanie ich sporu w formie polubownego porozumienia. Trwa ona dużo krócej niż postępowanie sądowe i często pozwala na utrzymanie relacji między stronami i zachowanie korzystnego wizerunku uczestników sporu.

Czy to co powiem w mediacji może zostać wykorzystane przeciwko mnie jeśli nie podpiszemy ugody?

Strony biorące udział w mediacji czasem obawiają się, że informacje ujawnione w postępowaniu mediacyjnym zostaną wykorzystane przeciwko nim. Otóż nie, ponieważ mediacja jest poufna. Zarówno mediator, strony jak i inne osoby biorące udział (za zgodą stron) w postępowaniu mediacyjnym są obowiązane zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedziały się w związku z prowadzeniem mediacji. Strony oczywiście mogą zwolnić mediatora i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym z tego obowiązku, ale może to nastąpić tylko z inicjatywy wszystkich stron. Gdyby postępowanie mediacyjne było jawne, możliwość dotarcia do istoty sporu podczas mediacji byłaby znacznie utrudniona, ponieważ strony bałyby się otwarcie mówić o problemie, swoich obawach lub zaproponować ustępstwo, stąd poufność, która jest podstawową zasadą mediacji. Również w postępowaniu sądowym, gdyby ono nastąpiło po mediacji, nie można powoływać się na złożone w trakcie postępowania mediacyjnego propozycje ugodowe. Bezskuteczne jest bowiem powoływanie się w toku postępowania przed sądem lub sądem polubownym na propozycje ugodowe, propozycje wzajemnych ustępstw lub inne oświadczenia składane w postępowaniu mediacyjnym. Sąd nie będzie brał ich pod uwagę wydając rozstrzygnięcie.

Co jeśli mediator będzie stronniczy?

Mediator nie może być stronniczy. Nie może stać po czyjejś stronie. Jeśli uczestnik mediacji czuje, że jest inaczej, zawsze może od mediacji odstąpić, ponieważ mediacja jest dobrowolna.

Czy można ustalić alimenty na dziecko w ugodzie mediacyjnej?

Oczywiście. Można je ustalić, podwyższyć, gdy istnieją ku temu przesłanki obniżyć, a także uchylić alimenty np. na dorosłe już dziecko.

Rodzice umawiają się na spotkanie z mediatorem i wspólnie ustalają wysokość i warunki zapłaty alimentów. To bardzo wygodne rozwiązanie gdy np. rodzicom zależy na czasie, ponieważ jedno z nich pracuje za granicą i chcą uniknąć „batalii” między sobą w sądzie. Warunkiem jest jedynie zgoda obojga rodziców na udział w mediacji. Zawarta ugoda nie może być jednak sprzeczna z prawem lub z zasadami współżycia społecznego ani zmierzać do obejścia prawa. Nad tym czuwa mediator, a następnie weryfikuje to sąd. Co ważne, na podstawie ugody zawartej przed mediatorem można również egzekwować alimenty poprzez komornika w sytuacji gdy zobowiązany nie wywiązuje się z warunków ugody. Jest to zdecydowanie szybsza droga niż postępowanie sądowe pozwalająca stronom ustalić takie warunki ugody jakie są dla nich najkorzystniejsze.

Czy można ustalić kontakty ojca z dziećmi po rozstaniu rodziców?

Oczywiście. W ugodzie mediacyjnej można ustalić w jakie dni i godziny w tygodniu dzieci będą się spotykać z ojcem, ile weekendów w miesiącu u niego spędzą, z którym z rodziców będą spędzać Boże Narodzenie i Wielkanoc. Uregulować można również kontakty przypadające w wakacje i ferie, a także kontakty telefoniczne. Co więcej, gdy ojciec nie wywiązuje się z ugody nie przyjeżdżając do dzieci albo matka utrudniając kontakty ojca z dziećmi, można wystąpić do sądu o tzw. egzekucję kontaktów właśnie na podstawie zawartej przed mediatorem ugody.

Czy można ustalić warunki rozwodu?

Oczywiście. Ale trzeba jasno powiedzieć, że samego rozwodu oczywiście w mediacji nie ustalimy, małżeństwo może rozwiązać przez rozwód jedynie sąd. Ale już kwestie dotyczące alimentów na dzieci, kontaktów jednego rodzica z dziećmi, korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania – te wszystkie kwestie mogą strony rozwiązać w mediacji i załączyć do pozwu ugodę mediacyjną. Również sąd już po wszczęciu sprawy o rozwód może skierować strony do mediacji aby spróbowały w/w zagadnienia określić na własnych warunkach i ustalić między sobą. Mediacja przedsądowa to dobre rozwiązanie dla wszystkich rozwodzących się osób, gdyż znacznie przyspieszy postępowanie, a często również zmniejszy stres przed samą rozprawą.

Czy w mediacji można podzielić się majątkiem po rozwodzie albo podzielić spadkiem?

Oczywiście. Strony mogą ustalić warunki, na jakich podzielą się majątkiem lub spadkiem. Mogą ustalić jakie składniki majątku lub spadku przypadną komu i za jaką spłatą albo nieodpłatnie. Trzeba jedynie zachować wymaganą formę jeśli chodzi o przeniesienie własności nieruchomości, ale to na pewno wyjaśni na spotkaniu mediator i przedstawi możliwości w tym zakresie.