Polska cywilizacyjną potęgą? Mają o tym świadczyć dzieci (a w zasadzie ich brak)

Niedawno przysłuchiwałem się rozmowie na temat niskiej dzietności Polek. Z jednej strony nie brakowało argumentów, że dzieci rodzi się mało, bo w państwie polskim ciężko wychowywać dzieci, bo matki nie są chronione, bo nie ma gwarancji pracy, bo wychowanie dziecka jest koszmarnie drogie i dziecko może doprowadzić młodą, dopiero co założoną rodzinę do biedy. Jeden z dyskutantów stwierdził jednak, że to nie do końca prawda. A problem niechęci do posiadania dzieci tkwi często w zwykłym wygodnictwie. Podał przykład... swoich dorosłych już dzieci, żyjących w związkach. Mają wszystko, łącznie z mieszkaniami, z kotami i psami, corocznymi wakacjami za granicą. W ich założonych rodzinach na pewno nie ma biedy i... dzieci właśnie. Rozmówca skwitował to krótko: „wielu młodych dziś dobrze zarabia i chce konsumować życie, a nie rodzić dzieci. Myślą, że mają czas. A potem do głosu dochodzi biologia”.

Z ostatniego badania CBOS-u wynika jednak, że przyczyny niskiej dzietności w Polsce to przede wszystkim brak stabilności finansowej i niepewność co do przyszłości. Taki powód braku dzieci wskazało aż 59% badanych. Na drugim miejscu były problemy z sytuacją mieszkaniową – 44%, a następne – obawy kobiet przed utratą pracy – 42%. Rzadziej wskazywano chęć robienia kariery zawodowej przez kobiety (27%). Z kolei 26% wskazywało na trudność z pogodzeniem obowiązków rodzinnych i zawodowych, a 23% poczucie braku wsparcia państwa m.in. w zakresie edukacji i opieki medycznej dzieci. Co ciekawe, z raportu Instytutu Badań Strukturalnych autorstwa Małgorzaty Sikorskiej wynika, że od mniej więcej 30 lat deklaracje co do preferowanej liczby dzieci nie ulegają zmianom. Mniej więcej 50% badanych chciałoby mieć dwoje dzieci. Na przestrzeni ostatnich lat wzrosła za to liczba osób, które chciałyby mieć troje dzieci. Z kolei spadła liczba osób, które chciałyby mieć jedno dziecko, a zaledwie 2% badanych nie chce mieć żadnego dziecka. Te badania przeczą obiegowej opinii, jakoby młodzi ludzie nie chcieli mieć dzieci, bo są wygodni.

Problem musi być chyba jednak głębszy. Nie jesteśmy przecież najbiedniejszym społeczeństwem w Europie. Strach przed utratą pracy? Stabilność finansowa? To nam mogą zagwarantować jedynie tak naprawdę odpowiednie kompetencje, pożądane na rynku. Może przedstawione w badaniu obawy, to pokłosie sentymentów do – słusznie minionych – czasów socjalistycznych, kiedy rzeczywiście państwo gwarantowało pracę i jako taki – równy dla ogółu – poziom życia, oraz często mieszkanie? A może nasz kapitalizm uważany jest za bardziej dziki, niż w innych krajach, a przez to niesprzyjający rodzinom? Być może jednak po prostu najpierw się boimy, później kiedy już się w życiu lepiej ustawimy, to po minionym strachu chcemy kilka lat pożyć wygodnie, a kiedy już zaspokoimy chęć wygodnego życia i zdecydujemy się na potomostwo, to brakuje już biologicznego czasu na rodzenie dzieci, ewentualnie zostaje czas na jedno dziecko? Z jakichś powodów jesteśmy ewenementem. Czy jest się czym martwić? W portalu Money.pl można dowiedzieć się (artykuł „Gdzie te dzieci? Nie ma ich i nie będzie”), że wysoka dzietność z reguły świadczy o niskim poziomie cywilizacyjnym. Najbardziej dzietne państwa świata to zarazem państwa najmniej rozwinięte, takie jak Tanzania, Burkina Faso, Burundi czy Uzbekistan.

Mam wrażenie, że przypadkiem to te same państwa, na których obywateli najbardziej rozwinięte cywilizacje jeszcze nie tak dawno patrzyły dość łakomym okiem. Jako na tych, którzy zapełnią lukę w systemach socjalno-społecznych i zdrowotnych... będącą efektem coraz niższej dzietności.

Artur Marcisz