Podział Górnego Śląska po plebiscycie. Niejasne decyzje ambasadorów

Po powstaniach śląskich (1919 – 1921) i plebiscycie 20.03.1921 r. państwa, które z I wojny światowej wyszły jako zwycięskie, podpisały 28.06.1919 r. w Wersalu (pod Paryżem) traktat pokojowy (przez Niemców zwany „dyktatem”), który przewidywał wiele rozstrzygnięć po zakończonej wojnie. W tym celu powołana do życia Rada Ambasadorów (pod auspicjami Ligi Narodów), której konferencja z dnia 20.10.1921 r., ustaliła przynależność obszaru plebiscytowego w 1/3 dla nowo powstałego państwa polskiego. Jednakże nas interesują rozstrzygnięcia graniczne dotyczące naszej gminy. Wspomniany dokument stwierdza: „Zważywszy, że wobec wyników głosowania gminami, jak również położenia geograficznego (…) Po zasięgnięciu zdania Ligi Narodów” postanowiono, że granica pomiędzy Niemcami a Polską przebiegać będzie: „(...) wzdłuż rzeki Odry do punku, gdzie rzeka ta wkracza na Górny Śląsk aż do wysokości [miejscowości wg nazewnictwa współczesnego] Nieboczowy. Stamtąd kierować się będzie na Północo-Wschód, pozostawiając na terytorium polskim gminy: Brzezie, Kobyla, Raszczyce, Adamowice, Bogunice, Lyski, Sumina, Zwonowice, Chwałęcice (…), zaś pozostawiając po niemieckiej stronie gminy: Ostróg, Markowice [obecnie dzielnice Raciborza], Babice, Górki Śląskie, Stodoły (...)”.

I w tym momencie powstają wątpliwości. Jakby tak spojrzeć na mapę, to dlaczego Górki Śl. pozostawiono w granicach Niemiec, mimo iż ludność w plebiscycie w 68% opowiedziała się za Polską? Tak samo sąsiadujące z Górkami Szymocice w 66% optowały też za Polską (były to miejscowości przygraniczne). Granicę przeprowadzono wbrew postanowieniom, gdyż określenie „gmina” wtedy było równoznaczne ze wsią. Należy dodać, że Górki przed powstaniami były w granicach powiatu rybnickiego. Rozbito w ten sposób powiaty raciborski i rybnicki (w obrębie administracyjnym ówczesnych Niemiec). Miejscowości Adamowice i Bogunice, które przed podziałem były w granicach powiatu raciborskiego, przeszły pod nowo utworzony przez państwo polskie powiat rybnicki (w ramach autonomicznego województwa śląskiego), a Górki Śl. przeszły pod niemiecki powiat raciborski.

Podział dokonany 95 lat temu w Paryżu rzutował nie tylko w okresie II Rzeczypospolitej na życie mieszkańców obszaru plebiscytowego, ale utrwalił się i jego skutki obserwujemy współcześnie w postaci granicy województw opolskiego i katowickiego w latach 1950 – 1975, powiatów raciborskiego i rybnickiego oraz gmin Nędzy i Lysek.

Krystian Okręt