Generał osadzony w twierdzy

U progu kariery był porucznikiem śląskich trabantów. U jej kresu, sparaliżowany, przeżył kilka ataków serca. Jego następcą został Johann Heinrich Friedrich Freiherr von Spaen.

Kolejnym, siódmym dowódcą 12 pułku był Friedrich Wilhelm Freiherr von Kyau. Urodził się 22 stycznia 1708 roku w Pirnie w Saksonii. Jego ojciec był generałem – majorem kawalerii elektora saskiego i króla polskiego Augusta II Mocnego (elektor Friedrich August I). Kyau wychowywał się u swego sławnego wuja Friedricha Wilhelma barona von Kyau (Kyaw), generała – porucznika armii saskiej. Od roku 1724 studiował na uniwersytetach w Wittenberdze i Halle. Po studiach odbył długą podróż po Węgrzech, Niderlandach, Włoszech i Francji. W roku 1730 lub 1731 wrócił do Saksonii, a elektor saski i król polski August II Mocny mianował go na stopień porucznika saskich trabantów. Już w roku 1732 został rotmistrzem w saskim pułku kirasjerów von Brandt. 21 lutego 1733 awansował na stopień majora, biorąc w roku następnym udział w oblężeniu Gdańska (w czasie wojny o sukcesję polską 1733–1735). W latach 1736–1738 uczestniczył w wojnie z Turcją. W roku 1737 został podpułkownikiem i komendantem saskiego pułku kirasjerów Bestenbostel. 6 stycznia 1741 roku Kyau zwolnił się z armii saskiej i 3 lutego tegoż roku wstąpił na służbę pruską, zostając pułkownikiem i dowódcą pułku dragonów Graf von Nassau nr 11. W latach 1741–1742 brał udział w działaniach na Śląsku, podczas I wojny śląskiej, m.in. w zdobyciu Wrocławia i Nysy. 26 kwietnia 1742 roku otrzymał order Pour le Mérite.

500 talarów rocznego dochodu

4 kwietnia 1743 roku, w dzień po śmierci generała von Waldow, Friedrich Wilhelm Freiherr von Kyau został szefem pruskiego pułku kirasjerów nr 12. W kwietniu 1743 roku awansował na stopień generała – majora. W okresie II wojny śląskiej brał udział, wraz ze swym pułkiem, w zajęciu Pragi, w bitwie pod Dobromierzem (Hohenfriedberg), gdzie dowodził dwoma pułkami kirasjerów. Zasłużył się znacznie w bitwie pod Soor, gdzie dowodził kawalerią lewego skrzydła oraz w bitwie pod Kotliskami (Kesselsdorf), gdzie dowodził czteroma pułkami kawalerii.   Król Fryderyk II darzył generała von Kyau szczególnym zaufaniem i powierzał mu wiele misji, także związanych z działaniami wywiadowczymi. W kwietniu 1748 roku np. Kyau z polecenia Fryderyka II miał obserwować przemarsz wojsk rosyjskich z Rosji do Czech, w kilka miesięcy później zaś odwrót tychże wojsk przez Polskę do Rosji. 30 maja 1750 roku król Fryderyk II powierzył generałowi von Kyau stanowisko starosty królewskiego w Poczdamie. Sprawowanie tegoż urzędu wiązało się z dochodami rocznymi w wysokości 500 talarów. 2 stycznia 1751 roku został awansowany na stopień generała – porucznika. We wrześniu roku następnego Fryderyk II udekorował generała Orderem Czarnego Orła – najwyższym pruskim odznaczeniem. W marcu 1753 roku król podarował mu dobra szlacheckie Lohausen niedaleko Hamm, aby okazać generałowi swe zadowolenie z jego dotychczasowej służby.

W niełasce króla

8 sierpnia 1756 roku 12 pułk von Kyau został zakwaterowany w okolicy Opola i Głubczyc. Zbliżała się kolejna wojna. W okresie wojny siedmioletniej generał Kyau walczył w bitwie pod Lowosicami (Lobosicami, Lowositz, Lobositz), gdzie przeprowadził udany atak kawaleryjski i pod Pragą, po której to bitwie ciężko zachorował. Walczył potem w listopadzie w przegranej bitwie pod Wrocławiem, gdzie został ranny. Po wzięciu do niewoli głównodowodzącego armią pruską na Dolnym Śląsku, księcia Augusta Wilhelma von Braunschweig – Beveren, Kyau został jej dowódcą. Pomimo wyraźnego rozkazu Fryderyka II, który nakazywał pozostać i utrzymać się we Wrocławiu, Kyau opuścił miasto, które wkrótce potem skapitulowało i udał się do Głogowa. Za to popadł w niełaskę królewską i wespół z innymi generałami został skazany – w jego wypadku było to odebranie szefostwa pułku i sześć miesięcy twierdzy. Ostatecznie pułku mu nie odebrano, sześć miesięcy musiał jednak odsiedzieć w Głogowie i Świdnicy. W okresie uwięzienia przeszedł kilka ataków serca, został częściowo sparaliżowany. W ostatnim okresie życia Fryderyk II pogodził się z generałem i odwiedził go w Świdnicy. Kyau zmarł 30 marca 1759 roku w Świdnicy i tam też, 6 kwietnia, został pochowany. Jak już pisaliśmy, od 1747 roku 12 pułk kirasjerów stacjonował na stałe w Raciborzu i okolicznych miejscowościach. Generał Kyau poznał tutaj baronową Helenę von Tracht z domu hrabiankę von Sobeck, siostrę właściciela raciborskich dóbr zamkowych hrabiego Felixa von Sobeck (1709–1768), którą 22 maja 1748 roku pojął za żonę.

Garnizon wycięto w pień

Następnym dowódcą „raciborskiego” pułku był od 7 kwietnia 1759 roku generał – major Johann Heinrich Friedrich Freiherr von Spaen. Urodził się 4 listopada 1705 roku w Rin(s)genberg w powiecie Rees w Nadrenii (dzisiejsza Nadrenia – Północna Westfalia). Pochodził ze starej szlacheckiej rodziny, która wydała wielu oficerów. Jego dziadem był Alexander baron (Freiherr) von Spaen brandenburski generał – feldmarszałek (1619–1692) jego ojcem zaś generał – major Alexander Bernhard Freiherr von Spaen. W roku 1723 został junkrem (podoficer, kandydat na oficera) w pułku piechoty von Mosel nr 28. W rok później był już chorążym, w roku 1727 podporucznikiem w pułku dragonów von Dockum, by w roku następnym zostać adiutantem szefa pułku. 21 sierpnia 1739 roku awansował do stopnia kapitana i został szefem kompanii. W I wojnie śląskiej walczył pod Chotusicami, podczas II wojny śląskiej w bitwie pod Kotliskami (Kesselsdorf). W sierpniu 1745 roku awansował do stopnia majora. W tym też roku Fryderyk II przyznał mu pensję po zmarłym ojcu w wysokości 200 talarów rocznie. W kwietniu 1754 roku został dowódcą pułku, w którym służył, czyli von Ruiz nr 7. W tym samym roku, 8 września, otrzymał awans na stopień podpułkownika, w niecały miesiąc później został pułkownikiem. W okresie III wojny śląskiej walczył w bitwach pod Groß–Jägrsdorf, Kijami (Kay), Kunowicami (Kunersdorf) gdzie został ranny, Legnicą i Torgau, brał udział w potyczce pod Boitzenburgiem, gdzie zasłużył się wyjątkowo, atakując garnizon szwedzki, z załogi którego 1200 żołnierzy wzięto do niewoli lub wycięto w pień. W trakcie wojny, 4 września, został mianowany na stopień generała – majora. W kwietniu 1759 roku powierzono mu szefostwo pułku von Kyau nr 12. Zmarł, nie założywszy rodziny, 27 stycznia 1762 roku w Zerbst.

cdn

Autor jest pasjonatem lokalnej historii, ma stopień naukowy doktora, naucza w Zespole Szkół Mechanicznych w Raciborzu. Spod jego ręki wyszło wiele książek poświęconych dziejom miasta.