Zarys Dziejów Nekropolii Raciborskich

Cmentarz przy ulicy Ocickiej

Gwałtowny rozwój przestrzenny miasta oraz wzrost zabudowy na przestrzeni XIX wieku spowodował, że cmentarze położone dotychczas na peryferiach znalazły się w obrębie miasta. To pociągnęło za sobą podjęcie decyzji przez parafię WNMP, w 1890 roku, o utworzeniu nowego, z kolei czwartego cmentarza na Nowych Zagrodach.

Cmentarz ten został zaplanowany jako przyszły, duży, bo zajmujący dziś około 8 ha powierzchni cmentarz – park zwany „Jeruzalem” to też urządzono go na wskroś nowocześnie z wszystkimi niezbędnymi urządzeniami cmentarnymi jak: kaplica cmentarna, dom przedpogrzebowy i administracyjny oraz właściwe rozmieszczenie kwater i alei cmentarnych wraz z nasadzeniami.

Poświęcenie tegoż cmentarza nastąpiło w 1894 roku, który w późniejszym czasie stał się miejscem pochówków nie tylko zmarłych z parafii WNMP, ale także z parafii NSPJ i Matki Bożej. Pierwszy pogrzeb na tym cmentarzu odbył się w 1895 roku, co potwierdzają zachowane księgi zmarłych. Pierwszą zmarłą pochowaną na tym cmentarzu była 16-letnia Anna Wagsliel, pogrzebano ją 19 marca 1895 roku. Poszerzenie cmentarza nastąpiło prawdopodobnie w 1933 roku, czego potwierdzeniem jest drugi krzyż cmentarny oraz pochówki pochodzące z lat 30-tych i współczesne (kwatery XXI – XXV). Występujące na cmentarzu obiekty, pochodzące z końca XIX wieku i z okresu międzywojennego oraz współczesne charakteryzują się dużym bogactwem form i styli sztuk sepulkralnych, które odzwierciedlają zamożność i pozycję społeczną zmarłego. Wyeksponowanie grobów wzdłuż murów ogrodzeniowych cmentarza, przy których zlokalizowano monumentalne budowle miało podkreślać także po śmierci status społeczny zmarłego. Dawniej grzebano tam przede wszystkim ludzi wykształconych, pełniących określone funkcje społeczne i zawodowe, właścicieli fabryk i zakładów rzemieślniczych, lekarzy, aptekarzy, kamieniarzy. drukarzy oraz członków ich rodzin. Znajdują się tu mauzolea rodziny Riedinger znanych drukarzy i wydawców „Oberschlesicher Anzeiger”, rodziny Sobtzick, rodziny Hoffmann, rodziny Surma, rodziny Doms i innych. Inną formą uhonorowania pozycji społecznej zmarłych było też, jak się wydaje, usytuowanie ich grobów w widocznych miejscach, w narożnikach kwater głównej alei, czego przykładem są nagrobki wolno stojące „Ludwika Raczka” z 1914 roku posła do sejmu pruskiego, dr A. Rasslera, Johannesa N. Krahla i innych. Na cmentarzu znalazły miejsce wiecznego spoczynku siostry Urszulanki i siostry Zgromadzenia Misyjnego Służebniczek Ducha Świętego oraz księża, wśród których spoczął zasłużony proboszcz parafii WNMP ksiądz prałat Stefan Pieczka.

Najstarsze obiekty zachowane na cmentarzu, pochodzące z końca XIX wieku i początków XX wieku to nagrobki wolno stojące w kształcie krzyży: z 1896 roku „Paula Scholza”, „Josefa Pawlika” z 1897 roku, „Hugo Kinzera” z 1906 roku i innych.

Odrębną grupę stanowią wartościowe pod względem artystycznym nagrobki o rozbudowanej konstrukcji, łączące często kilka stylów, jak np. nagrobek w stylu historyzmu z elementami neobaroku „Berty Bayer” z 1912 roku i innych. Stosunkowo liczne zachowały się nagrobki w kształcie prostokątnych płyt ze zróżnicowanymi zakończeniami łukowatymi i geometrycznymi. Jednym z najciekawszych obiektów architektonicznych jest neoromańska kaplica grobowa znajdująca się przy murze, po prawej stronie. Na obszarze kwatery XXIV zostali pochowani żołnierze niemieccy, którzy polegli w 1945 roku podczas działań wojennych. Kwatera XXV stanowi wydzielony sektor komunalny. W kwaterze XX pochowani zostali więźniowie pomordowani przez Gestapo w latach 1942 – 44. Na terenie cmentarza grzebano również jeńców wojennych I i II wojny światowej oraz więźniów obozów pracy znajdujących się na terenie Raciborza, bardzo skrótowo omówiono dzieje cmentarza, który istnieje prawie 100 lat, a który powinien być wzięty pod ścisłą ochronę konserwatorską. Od początku powstania cmentarza aż do 1985 roku pochowano tu 20.000 osób.

K. Switliński