Nie jesteś beznadziejny

Uczęszcza do niej obecnie około trzydziestu osób w wieku od 20 do 60 lat z zaburzeniami psychicznymi z gminy Racibórz oraz powiatów raciborskiego i głubczyckiego, skąd są dowożeni busem Caritasu.

Nie są od nich pobierane żadne opłaty. Mogą tu liczyć na opiekę psychologa, psychiatry i innych lekarzy oraz udział w różnorodnych zajęciach w pracowniach - plastycznej, robótek ręcznych, komputerowej, krawieckiej, muzycznej i kulinarnej. Znajdują tu również namiastkę prawdziwego domu, którego wielu z nich brakuje.

Powiedzieć komuś: „Jesteś beznadziejny” jest bodajże jednym z najboleśniejszych zarzutów względem człowieka. Wydaje się, że zwrot ten jest w stanie wprowadzić daną osobę w głębokie zranienie duchowe. Utwierdzić kogoś w nadziei, to tak, jakby zapalić światełko w ciemnym tunelu życia. Nadzieja - to przepiękne słowo i niezmiernie ubogacająca wartość. Tytułując tym słowem naszą świetlicę chcieliśmy podkreślić, że chce ona dać nowe światełko nadziei tym, którzy spędzają i będą spędzać w niej cząstkę swego życia - mówi Robert Urbanowski, kierownik placówki. Jest absolwentem teologii i sztuki na Uniwersytecie w Liege w Belgii oraz Akademii Teologii Św. Jacka w Warszawie. Posiada kwalifikacje w prowadzeniu psychoterapii Gestalt, które zdobył na Associates Training Los Angeles w Lille. Odnalazł tu swoje powołanie. Do podjęcia decyzji o rozpoczęciu pracy w świetlicy, a zarazem jej współtworzeniu wraz z dyrektorem Caritas Rejon Racibórz ks. Wilhelmem Schiwoniem skłoniło go pragnienie, aby stworzyć miejsce, gdzie ludzie z problemami psychicznymi mogliby spokojnie, choć przez parę godzin poczuć się bezpiecznie, być dowartościowani, oderwać się od świata tych, z którymi utożsamiali swoją chorobę.

Pomóc samemu sobie

Dostrzec można, niestety, brak należytej opieki nad tymi ludźmi ze strony władz samorządowych. Co prawda, nieźle jest w samym Raciborzu, ale chorzy z ościennych miejscowości w powiecie zdani są niejednokrotnie na siebie, gdyż często nawet najbliższa rodzina nie jest dla nich życzliwa i skora do pomocy. Uważam też, że w Polsce jesteśmy jeszcze mało tolerancyjni względem osób niepełnosprawnych, szczególnie psychicznie. Wychodzi z nas niedobry zwyczaj, że jeśli ktoś nie pasuje do większości, to należy go ze społeczeństwa usunąć. Jesteśmy też „do tyłu” w dostępności psychoterapii. Moje doświadczenia zebrane we Francji w ARCE Jeana Vanier'a pokazują, że psychoterapia jest bardzo efektywnym modelem terapeutycznym. Zajęcia z zakresu terapii zajęciowej są dla człowieka chorego psychicznie drogą do poprawy zdrowia i dobrego samopoczucia psychofizycznego. Powodują wyjście ze stanów obojętności i życiowej abnegacji. Dążymy do tego, by nasi podopieczni czuli, że są potrzebni, że potrafią zrobić coś pożytecznego. W nazwie świetlicy widnieje słowo „samopomoc” - znaczy to, że uczestnicy zajęć sami mają sobie pomagać wychodzić z choroby, a my terapeuci jesteśmy tymi, którzy ich odpowiednio ukierunkowują. I w kontekście tego cieszy nas bardzo fakt, że wytworzyły się między nimi więzy przyjaźni. Najpiękniejszy jest poniedziałek, kiedy z utęsknieniem przyjeżdżają i opowiadają przeżycia z weekendu - dodaje. Dzięki temu, że jest malarzem, ma możliwość rozbudzenia w uczestnikach terapii wyobraźni i zdolności manualnych. Dowiedziono bowiem, że kolor i możliwość operowania nim wraz ze światłem daje duże możliwości zatrzymania lub nawet cofnięcie choroby psychicznej. Zajęcia mają charakter terapii relaksacyjnej.

Życie odkrywane na nowo

Do świetlicy trafili różni ludzie. Niektórzy z nich spędzili w szpitalach psychiatrycznych nawet do 10 lat. Inni właściwie nie opuszczali domu, który stał się ich więzieniem. Jest wśród nich dziewczyna, która przez trzy lata zamknięta była przez rodziców w jednym pokoju. Wyobcowani z realnego świata, uczą się jakby żyć na nowo w rzeczywistości, która ich otacza. Przypominają sobie umiejętność czytania, pisania, liczenia, nawiązywania relacji z innymi ludźmi, dbania o higienę osobistą. Oni wszyscy mają potrzebę znalezienia własnego miejsca w społeczeństwie. Świadczy o tym fakt, że z utęsknieniem oczekują codziennych spotkań w świetlicy.

Przechodzę do największego pokoju, gdzie są komputery, telewizor, stół przy którym można posiedzieć, spożyć posiłek, porozmawiać. Tutaj po godz. 12. przychodzą wszyscy na chwilę relaksu po zajęciach terapeutycznych w pracowniach.

Dorota ma 26 lat. Uśmiecha się rezolutnie. Ukończyła szkołę specjalną w Głubczycach, po której przebywała w domu. Do świetlicy uczęszcza od pół roku, dojeżdżając busem Caritasu z Dzierżysławia. Mieszkam z mamą. Bardzo chciałam iść do ludzi i to marzenie się spełniło. Lubię tu przyjeżdżać. Moje życie zmieniło się na lepsze. Nauczyłam się gotować, piec ciasto, robić sałatkę. Najbardziej jednak lubię grać w gry komputerowe. Przyjaźnię się z wieloma ludźmi. Kiedy są święta lub dłuższe przerwy, brakuje mi świetlicy. Znalazłam tu swoją sympatię! Chciałabym dla niego przygotować coś na walentynki. Zastanawiam się co on dla mnie przygotuje...- mówi.

Weronika cierpi na zespół Downa. Mieszka w Kornicy z matką, ojcem, bratem i siostrą. Jest tu od niedawna, ale już widać zmiany w jej zachowaniu. Jest pogodniejsza, z zapałem oddaje się różnym zajęciom w kuchni, co lubi najbardziej. Ma już swoje drobne osiągnięcia. Jest dumna z sałatki, którą zrobiła razem z innymi. Chciałabym nauczyć się również piec ciasto - mówi nieśmiało spuszczając głowę.

Mogę tu robić to, na co zwykle nie mam ochoty ani czasu, przebywając w domu. Podoba mi się różnorodność zajęć, po prostu nie jest monotonnie. Lubię tu przychodzić, ponieważ mogę liczyć na wsparcie w tarapatach. Od kiedy tu jestem zaczęłam optymistycznie patrzeć na życie, nie myślę o chorobie. Czuję się tu jak w domu - zwierza się Wanda.

46-letniej Marii z Raciborza, chociaż jest tu od niedawna, już spodobała się miła i pogodna atmosfera tego miejsca. Myślę, że uczestnictwo w zajęciach nauczy mnie przebywania wśród innych ludzi. Lubię spacerować, więc mam nadzieję, że nieraz wspólnie wybierzemy się na długi spacer - mówi. W naszej świetlicy bardzo lubię zajęcia i gry w zespole, ale również indywidualne pogadanki. Bardzo mnie cieszy, że nie czuję się samotny, że otacza mnie tu wiele dobrych osób. Cieszą mnie moje sukcesy w kuchni i przy komputerze - dopowiada Rajnold, dojeżdżający z Owsiszcz.    

Lidia Neborowska przyjeżdża do świetlicy z Krzanowic. Ma 44 lata. 18 lutego minie rok odkąd tu przebywa. Urodziła się z porażeniem mózgowym. Większość dzieciństwa spędziła w szpitalach i sanatoriach, gdzie uczyła się samodzielności, mycia, ubierania, ścielenia łóżka, wychodzenia na spacer. Wiele z tych czynności sprawiało jej kłopot ze względu na to, że nieodłącznymi towarzyszami jej życia są kule lub wózek inwalidzki. Mieszkam z rodzicami. Mama ma 64 lata, ojciec 66. Najgorszym dla mnie okresem jest zima, ze względu na to, że większość czasu spędza się wówczas w domu, a czułam się tam bardzo samotna. To się zmieniło, odkąd uczęszczam do świetlicy. Lubię tu przyjeżdżać, bo podoba mi się miła atmosfera tego miejsca, wzajemne zrozumienie, koleżanki i koledzy - choć są ode mnie trochę inni, bo nie chodzą o kulach. Dobrze i szybko mija mi tu czas. Nabyłam tu umiejętność pisania na komputerze, oddaję się też chętnie robótkom ręcznym i tworzeniu prac plastycznych. W chwilach natchnienia - zwykle słuchając delikatnej muzyki - piszę wiersze. Mój zapał do poezji zrodził się w dzieciństwie, gdy chodziłam do szkoły. Aż po dziś dzień żyję moją małą poezją. Przyznam szczerze, że do niedawna nie dzieliłam się nią z nikim. Pisałam tylko dla siebie, jak to się mówi „do szuflady”. Kiedy piszę, odczuwam wewnętrzny spokój i koncentrację. Wraz z tworzeniem nowych treści rodzi się we mnie radość. Dosyć często moje wiersze łagodzą mój smutek. Przyznam się, że czasem pisząc płaczę... - zamyśla się. Poproszona o pokazanie jednego z wierszy, decyduje się na ten, noszący tytuł „Samotna”: „Z samotnością mi do twarzy; zobacz jak pięknie wyglądam; zielona nadzieja; czerwona miłość; niebieska pamięć; czarna złość; i kapelusz; i uśmiech; nie, nie jestem samotna, bo mam w sobie nadzieję***Czekam na Ciebie; jeszcze bardziej; niż przed rokiem; Zasnuwam domysłami; zdrowy rozsądek; Nadzieja - pająk; jest moim sprzymierzeńcem”.

Chętnie podejmuje ze mną rozmowę 56-letni Karol z Krowiarek. Jest na rencie. Mieszka z bratem, który zajmuje się gospodarstwem. Ojciec zmarł dziesięć lat temu, matka przed pięcioma laty. Podoba mi się tu. Lubię gimnastykę, komputery. Wesoło tu jest. Chciałbym, żeby było coraz więcej gier i zabaw, bo one bardzo poprawiają moje samopoczucie - stwierdza.

Teresa, mieszkająca w Kietrzu, ma 45 lat. Również przebywała do tej pory w domu. Jest tu od kilkunastu dni, ale już powoli przyzwyczaja się do nowego środowiska, nabiera zaufania. Nudziło mi się. Mieszkam z mamą, tato już nie żyje. Mam też dwie siostry i brata, ale oni założyli już własne rodziny - mówi.

23-letnia Małgosia z Rudyszwałdu, po ukończeniu szkoły specjalnej właściwie nie opuszczała domu. Dlatego świetlica, kontakt z ludźmi są dla niej czymś niezmiernie ważnym. Nauczyłam się tutaj szyć, gotować i sprzątać. Wykorzystuję te umiejętności w domu. Zaprzyjaźniłam się też z wieloma osobami - zwierza się nieśmiało.

Uśmiech czyni cuda

Opierając się na doświadczeniach innych zespołów terapeutycznych, zwłaszcza francuskich, w świetlicy wprowadzono na stałe terapię śmiechu. Ma ona na celu pobudzenie do pozbycia się agresji, złych uczuć, wywołanie uśmiechu i radości na twarzach. I tak jest. Znika lęk, wraca entuzjazm, chęć pokonywania życiowych problemów, budzi się uśpiona energia do zmagania się z chorobą i cierpieniem, motywacja do pracy nad sobą. Na nowo chce się żyć. U niektórych podopiecznych zauważyć można znaczną poprawę stanu zdrowia, jak też większą odpowiedzialność za samych siebie i innych. Aby zintegrować grupę, w sierpniu ubiegłego roku udało się zorganizować wakacje, które okazały się dużym przeżyciem  a zarazem lekcją przetrwania, przystosowania i przygotowania uczestników terapii do życia w społeczeństwie. Z braku środków odbywały się one na terenie świetlicy. Te osiem dni pozwoliło terapeutom poznać lepiej podopiecznych i zaobserwować ich możliwości w sytuacjach, w których się znajdowali. Zamiar się powiódł. Efektem integracji jest uformowanie się schematu prawdziwej dużej rodziny.

Czekamy na nowych przyjaciół. Marzę o tym, byśmy mogli pracować dalej, żebym nigdy nie musiał stwierdzić, że trzeba zamknąć naszą placówkę, chociażby z powodów tak przyziemnych jak pieniądze. Boję się tego dnia i ufam, że nigdy nie nadejdzie - mówi Robert Urbanowski.

Ewa Halewska