Skąd się bierze smog w Rybniku, czyli eksperci o powietrzu

Na spotkaniu w urzędzie zjawili się nie tylko naukowcy, lecz także zainteresowani samorządowcy i mieszkańcy Rybnika i okolic.

Spotkanie odbywało się w trzech panelach, w których eksperci odpowiadali na pytania jak jest, dlaczego tak jest i jak to zmienić.  Przy stole eksperckim zasiedli: Adam Fudali, prezydent Rybnika, dr hab. Mirosław Nakonieczny z Uniwersytetu Śląskiego, dr Aleksandra Nagórska-Socha, także z UŚ, dr Leszek Ośródka z Zakładu Monitorowania i Modelowania Zanieczyszczeń Powietrza IMGW, dr Magdalena Żak z Politechniki Śląskiej, Wojciech Główkowski z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego, dr Czesław Kliś z Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, Andrzej Szczygieł z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach, prof. dr hab. inż. Andrzej Szlęk z Politechniki Śląskiej, Ewa Maniecka z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, a także przedstawiciel EDF Rybnik.

Dyskusja przybierała formy różne – wykładów, prezentacji, często dialogu pomiędzy ekspertami i zainteresowanymi mieszkańcami. Nie brakowało nerwów i trudnych kwestii. – Wydaje się, że nie poruszyliśmy tematu najważniejszego, którego nikt przy stole nie powie głośno. Chodzi o to, że polskie społeczeństwo jest po prostu za biedne na ekologię – powiedział nam w nieoficjalnej rozmowie jeden z ekspertów obecnych na konferencji.

Propozycji rozwiązania problemu  było jednak sporo, a najbardziej kontrowersyjną przedstawił  Adam Fudali. – Postulujemy m.in. zakaz używania najbardziej szkodliwych paliw. Może to zrobić sejmik województwa, zgodnie z artykułem 96. ustawy o prawie ochrony środowiska – mówi Fudali. Szybką i jasną odpowiedź dał mu jednak Wojciech Główkowski z urzędu marszałkowskiego. – Jeśli sejmik przyjmie taką uchwałę, nie będzie już sejmiku – zapowiedział. – Już kiedyś próbowali zabraniać handlu przeróżnymi towarami. W komunizmie. I co? I ludzie dalej handlowali – mówi Główkowski.

Mimo braku konsensusu urząd miasta twierdzi, że konferencja była sukcesem i to jeden z kroków do poprawy jakości powietrza w Rybniku. Żadna z wypracowanych przez ekspertów odpowiedzi na pytanie, jak naprawić sytuację, nie była wystarczająca. Być może dlatego, że problem jest bardzo skomplikowany, co zaznaczył zresztą Andrzej Szczygieł z WIOŚ: – Nie ma żadnej wątpliwości, że przepisy prawa muszą się zmienić, by np. wymusić podłączenie się do sieci zbiorczej. Jednakże ważna jest także edukacja społeczeństwa. Są więc trzy najważniejsze elementy, by jakość powietrza się poprawiła – zmiany w prawie, edukacja i finanse – komentuje.

(mark)

ADAM FUDALI, prezydent Rybnika

Postulujemy przede wszystkim zmiany w prawie lokalnym, na poziomie sejmiku województwa, który może określić, jakie rodzaje paliw są dopuszczalne, a jakie nie. Chcemy zmian w ustawodawstwie, by miał surowy i muł traktowane były jako odpady, a więc kierowane nie do handlu detalicznego, dla mieszkańców, ale np. trafiały do elektrowni i elektrociepłowni. Musi zostać także nałożony obowiązek na właścicieli nieruchomości o podłączeniu się do istniejącego ciągu ciepłowniczego – analogicznie, jak jest to rozwiązane przy kanalizacji. Chcemy powołać zespół, który zajmie się rozwojem ogrzewania ciepłem sieciowym miasta Rybnika. To muszą być producenci ciepła, przedsiębiorcy i dystrybutorzy. Bez tych kroków nie uda nam się poprawić powietrza w Rybnik. Ja mam czwórkę dzieci i pamiętam dobrze, gdy jako maluchy musiały jeździć nad morze, albo w góry, by wdychać zdrowe, czystsze powietrze. Problemy z układem oddechowym, zatokami. Ja to przeżyłem, a wiem, że borykają się z tym wszyscy i musimy z tym skończyć.

EWA MANIECKA, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach

Fundusz obchodzi swoje dwudziestolecie. Wydaliśmy od 170 do 200 milionów złotych na poprawę środowiska w naszym województwie i wydawać by się mogło, że za tym powinny pójść efekty. Powinny być widoczne. Dlaczego jednak w Rybniku tak nie jest? Robimy, co możemy, by dać ludziom i instytucjom możliwości, by jak najmniej zanieczyszczać środowisko – różnego rodzaju dopłaty do systemów grzewczych, do solarów. To wszystko w konsekwencji ma zmniejszyć niską emisję, a więc te najgorsze, najbardziej szkodliwe zanieczyszczenia. Dużo mówi się o jakości spalanego paliwa, o tym, że pewne jego rodzaje generują ogromne ilości niskiej emisji. Jednak nie podzielam sądu, by konieczne były dopłaty do paliw lepszej jakości. Moim zdaniem, należy szukać rozwiązań problemów, a nie tylko je niwelować.

ANDRZEJ SZCZYGIEŁ, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska

Problem oczywiście jest wielowarstwowy. Badania WIOŚ pokazują, że na 102 dni obecnego sezonu grzewczego, zaledwie 26 dni było bez przekroczonych limitów. To nie jest tylko problem Rybnika. To zanieczyszczenie zatruwa nas wszystkich i nie ma rozdzielenia społecznego. To nasz wspólny problem, bezsprzecznie. Program ochrony powietrza uchwalony przez sejmik wojewódzki przewiduje, że do 2026 roku jakość powietrza powinna być dobra na terenie całego województwa. Jednak działania dotychczas podjęte muszą być bardzo mocno zintensyfikowane, by ten cel osiągnąć. Rola miasta Rybnika jest w jego sytuacji wiodąca. Zadania w programie ochrony powietrza dotyczą właśnie gmin, bo kwestia związana jest z podłączeniem maksymalnie dużej ilości mieszkańców do sieci. Do tego jednak potrzebujemy edukacji i funduszy.  Nie ma żadnej wątpliwości, że przepisy prawa muszą się zmienić, by np. wymusić podłączenie się do sieci zbiorczej. Jednakże ważna jest także edukacja społeczeństwa. Oczywiście, musi z tym iść odpowiedni zasób środków finansowych, by w tych kierunkach działać. Są więc trzy najważniejsze elementy, by jakość powietrza się poprawiła.

LESZEK OŚRÓDKA, Zakład Monitorowania i Modelowania Zanieczyszczeń Powietrza IMGW

Ja zajmuję się głównie pogodą. A pogoda to jest taki element naszego życia, na który mamy bardzo mały wpływ, a który z drugiej strony determinuje większość działań gospodarczych. W 70 proc. pogoda determinuje działania społeczne i gospodarcze, ale też środowiskowe. Oznacza to, że pogoda ma bardzo istotne znaczenie dla rybnickiego problemu. Na zanieczyszczenie wpływa niska emisja, a z drugiej strony ważne są warunki, które powodują jej stężenie w powietrzu. Emisja również może być w pewnym sensie sterowana pogodą. My to nazywamy termicznym sterowaniem emisją. Im niższa temperatura tym wyższa emisja. Rybnik ma specyficzną cechę topograficzną – znajduje się na płaskowyżu, który pocięty jest dolinami rzek. Mamy rzekę Rudę, Nacynę, i rybnicki zbiornik, który w pewnym sensie jest o tyle nienaturalny, bo ma dość ciepłe wody. Poza tym, z kwestii urbanistycznych – Rybnik jest o tyle ciekawy, że centrum miasta jest zwarte, a wokół mamy rozproszoną zabudowę domków jednorodzinnych. Te wszystkie elementy mają ogromny wpływ na niską emisje, a jej ograniczenie spowodowałoby, że warunki pogodowe nie będą tak bardzo warunkowały tego, czy powietrze jest zanieczyszczone, czy nie.