Ekoserwis: Przejrzyste reguły w katowickim funduszu

W kontrolowanym przez NIK okresie WFOŚiGW w Katowicach dofinansował realizację siedmiu zadań polegających na zastosowaniu odnawialnych źródeł energii do produkcji energii elektrycznej. Łączna kwota udzielonego wsparcia wyniosła ponad 90 tys. zł, co stanowiło 14,5 % wartości inwestycji określonych na blisko 640 tys. zł. Inspektorzy NIKU zwrócili też uwagę na przejrzystość reguł kwalifikacji przedsięwzięć do objęcia pomocą przez WFOŚiGW w Katowicach. Dofinansowania udzielano na podstawie list przedsięwzięć priorytetowych na dany rok, kryteriów wyboru oraz zasad udzielania i umarzania pożyczek obowiązujących w funduszu. W umowach precyzyjnie określano kiedy i jakie dokumenty, protokoły, rozliczenia i sprawozdania winien składać pożyczkobiorca oraz skutki nieprzedstawienia ich w wymaganym terminie. Jak napisano w raporcie, nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości dotyczących sposobu kontroli wykorzystania środków WFOŚiGW na rozwój odnawialnych źródeł energii.

Zielona energia coraz popularniejsza

W Polsce wzrasta wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych. Państwo skutecznie zachęca do niej przedsiębiorców, gwarantując im pierwszeństwo w przyłączeniu do sieci czy zwolnienie z opłat. Z drugiej strony rozwój energetyki opartej o źródła odnawialne ogranicza szereg nieprawidłowości po stronie ministerstw i instytucji odpowiedzialnych za branżę energetyczną, takich jak: opóźnienia w wydawaniu regulacji, brak odpowiednich procedur, a przede wszystkim wykorzystanie zaledwie jednej piątej środków na rozwój alternatywnych źródeł energii. Odnawialne źródła energii (OZE) – wykorzystujące w procesie przetwarzania np. siłę wiatru, promieniowanie słoneczne, spadki rzek czy energię pozyskiwaną z biomasy – cieszą się w Polsce coraz większą popularnością. Od 1 stycznia 2008 do 31 marca 2011 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wydał przedsiębiorstwom 418 koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej z wykorzystaniem OZE.

Opłaca się korzystać z OZE

W 2010 r. udział energii elektrycznej z OZE w całkowitym zużyciu energii elektrycznej w Polsce był prawie trzy razy większy niż w 2005 roku. Wzrost ten nastąpił głównie w latach 2007–2010 i miał związek z mechanizmem tzw. zielonych certyfikatów (czyli świadectw pochodzenia energii elektrycznej), zachęcającym do inwestowania w odnawialne źródła energii. Przedsiębiorstwa decydujące się na wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych mogą liczyć na wiele korzyści, jak np. niższe o 50 proc. koszty przyłączenia do sieci, pierwszeństwo w świadczeniu usług, zwolnienie z opłat koncesyjnych, podatku akcyzowego czy opłat za świadectwa pochodzenia energii elektrycznej. Polska promuje rozwój odnawialnych źródeł energii m.in. poprzez programy pomocowe dla inwestorów, oferowane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW).

Fundusz chętnie pomaga

NIK pozytywnie oceniła działania Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w zakresie wspierania OZE w latach 2008–2011. Jednak zaledwie 15 proc. budżetu wykorzystano na udzielenie pomocy finansowej dla inwestorów, bo wnioskodawcy albo nie spełniali koniecznych warunków, albo sami wycofywali wnioski z powodu zaniechania inwestycji, albo znajdowali wsparcie gdzie indziej na korzystniejszych warunkach. Zdarzało się też, że inwestorzy nie brali pod uwagę opinii i analiz, zgodnie z którymi np. niemożliwe było wybudowanie elektrowni wiatrowej na danym terenie ze względu na dobro środowiska.

Przepisy wskazują kierunek

– Minister Gospodarki wywiązał się z większości zadań związanych z OZE określonych na lata 2008–2010. Z drugiej strony prace w Ministerstwie Gospodarki nad nowymi przepisami regulującymi wytwarzanie energii z OZE były opóźnione i nie zostały sfinalizowane do czasu zakończenia kontroli.

W latach 2008–2011 Minister Środowiska podejmował liczne działania promujące rozwój OZE. Wspierał też organizacje pozarządowe w działaniach związanych z ochroną środowiska. W latach 2008–2011 resort środowiska udzielił łącznie 57 patronatów nad przedsięwzięciami związanymi z odnawialnymi źródłami energii. Ministerstwo Środowiska wprowadziło m.in. regulacje dotyczące wydobycia wód termalnych. Wydano też rozporządzenie w sprawie wykorzystania energii ze spalania odpadów komunalnych i opracowano wytyczne dotyczące wpływu elektrowni wiatrowych na środowisko (w tym na ptaki i nietoperze) – czytamy w raporcie NIK.

Kontrolowanie zużycia energii oraz stosowanie energii ze źródeł odnawialnych w Polsce to obowiązki wynikające z przepisów unijnych i międzynarodowych. Zgodnie z przepisami unijnymi w 2020 r. Polska powinna osiągnąć udział energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto na poziomie 15 proc.

(eco)