Weseli z wojną

Weseli mieli my bez wojna, o czym żech chyba nieroz wspominoł. Zrobić wtedy weseli to była niemało gratka. Kiery nie robiył ani mu do łeby nie przidzie co trza było sie natropić by na stół co nakłaść. Weseli organizowała mamulka młodej pani czyli moji Jadwigi. Jak sie kiery żyniył dostoł na przidział co wiyncyj mąki abo masła. U Kostków, bo tak nazywała się z domu moja baba, nie dostali nic. Psinco, bo Kostkowo rodzina znano była z polskości. To były poltunie.

Tak od Pómbóczka to chyba prziszło, że we tym samym roku szwigermuter Florusia wybrała sie do kuzyna (siódmo woda po kisielu). Miyszkoł on we Głogówku, za Starej Polski mało co sie widzieli, a możno i wcale bo Głogówek był we Niymcach, czyli zagranicom. Tera była okazjo sie trefić. Nagodać sie nie umieli, jego cera była fest postawionom aptykorkom. Tóż przi godce wylazło na wiyrch, że Jadwiga bydzie sie żynić, ale ciynżko je bo biyda aż piszczy. Co sie uchowie trza oddać, a że poltunie, tóż za oddane nic nie dostanom. 

Dziołcha zaro trza było godać - padoł kuzyn. We Czechach mom znajomego sklepikorza. Moja cera aptykorka ostawio mu uspakajające medykamynty, do jego chorej baby. Mo jakiś tam dług wdziynczności, wiync na pewno bydzie chcioł co dać.

Jak padoł, tak sie stało, sklepikorz towor ostawiył yno trza było se po niego pojechać. Za szmuglowani toworym wielko kara szło dostać. Szwigermuter ryzykowała i sklepikorz ryzykowoł. Ale co gościom na weselu pedzieć, że po kościele du dom se majom iść?

Tóż szwigermuter Florusia wybrała sie na ta podróż ze swojim synkiym Sztefkiym. Było mu 15 lot. Jechali rafijokiym, kiery ciongnył koń Fuks. To był piykny konik, ciymno kawa z mlykiym. Na fura wziyni dwie wiązki słomy, coby towor przikryć. Jezderkusie, jakby ich tak chyciyli sklepikorz byłby rozstrzylany. Florusia tyż była pod obstrzałym bo przeca jeji chłop Wiluś, a tatulek Jadwigi, prawie od początku wojny sie ukrywoł. Ciynżko i samej z dzieciami było bo chłopa w doma ni miała, a dzieci siedym na karku miała.

Skryci cołko wojna

Wiluś pochodziył z powstańczej rodziny, sóm w nich walczył. Co z takimi robiyli, nie trza wom przeca godać. Wiluś mioł dwóch braci: Filipa i Joachima. Kiedy zaczła sie wojna, Wiluś już sie ukrywoł. Po rada poszoł do kierownika USC, kierymu Łomża było na miano. Wiluś mioł u niego oko bo piyknie, jako cieśla, wiyźba na dachu mu zrobiył. Hajndrich jo za wieźba nie chca nic, yno porodź co robić? - padoł Wiluś.

Wiysz Wiluś - stwierdziył Łomża, na twoim miejscu bych przepod jak kamiyń we wodzie. Stroćcie sie z Dzimiyrzi.

Nie trwało długo a Wiluś wyczytoł w gazecie, że w Gliwicach budują koksownia i ludzi do roboty potrzebujom, a szczególnie cieśli. Wybroł sie tam do kupy z kamratym Kubicom z Dziymiyrzy. Ukrywoł sie do końca wojny, ale na nasze weseli przijechoł. Szupoki dali mu wtedy pokój bo robiył z nimi w Dzimiyrzy, zawziynty Polok, powstaniec śląski(!) Dużo ludzi wyratowoł i to on na te wesele prziszoł kontrol robić.

Joachim pojechoł do Lukynwaldu, tam na piyle robiył. Przi nimu był i Manuś Przybyła z Nowe Wsi, Józef Kostka z Dzimiyrzy (syn Wilusia i Florusie), Moskwa Paul z Dzimiyrze. Przijechoł dopiyro jak sie wojna skończyła. Drugi brat Wilusia - Filip ukrywoł sie w doma. Jego dziołcha Yma robiyła u Fridy we dworze, kiery był hauptmannym w Rejonowej Komyndzie Wojskowej w Rybniku.

Yma jo wiym, że twój tata ukrywo sie w doma, ale jo go do roboty potrzebuja, powiydz coby prziszoł. Nic mu nie zrobia - padoł Frida.

Niestety, po paru dniach do Fridy na kontrola przijechało gestapo. Jako że Filip mioł przeważnie prace porządkowe na placu przed dworym, piyrszy napatoczył sie im pod szłapy. Kozali mu iść z nimi bo chcieli spisać protokół.

Czy jo moga se yno iść po kabot do szopy? - spytoł sie Filip i tela go widzieli. Wloz na sypani, dachym wyskoczył. Przez pole do Żytnej do lasu uciyk. Ukrywoł sie w poblisku cołko wojna, kto go wzion tam był. Do moji matki też chcioł iść, ale ta mu odmówiyła. Zadra po tym długo nosiył, bo myśloł, że go nie chcymy, że sie bojymy. Prowda była tako, że w naszej chałupie ukrywoł sie już Jorguś, mój brat, kiery z Wehrmachtu uciyk! Chałupa była pod obstrzałym i Filipa by namierzyli pryndko. Żodyn jednak o Jorgusiu oprócz matki nie wiedzioł, a ta wymyślała co szło żeby to ukryć. Filip po wojnie fojtym w Dzimiyrzi zostoł i lata ta funkcja sprawowoł.

Tóż jak widzicie familiji Jadwigi leko nie było. Wszyndzi byli przez wojna podugiwani.

Dali o weselu

Obronczki na weseli były na moji głowie, alech co jo mioł spatrzeć, jak żech na robotach przimusowych gynał był. Anich nie wiedzioł czy mie na własne wesele puszczom. Trocha pijyndzy żech se tam uzbiyroł ale to było na orkiestra. Moja mamulka wyciongła wiync ze szranku piykno brosza, kiero dostała od piyrszego chłopa. Dała z tego pieszczonki nom porobić. Piykny gest. Jakżech ich już som od jubilera we Rybniku odbiyroł, to mie aż sztopło z wrażynio. Ancug miołech ze wesela brata, boch za przednigo mu był, dzisio jeszcze we szranku mi piyknie wisi. Do truły go byda mioł. Nejgorzyj było ze orkiestrom, bo bez wojna muzyki we salach były zakozane. Tóż utkali my to tak, że wesele zrobiymy se przed żniwami. Stodoła była pusto, piyknie wyczyszczono, świyrkiym postrojono. Tela placu do tańcowanio ! A tańcowali my na gumnie. Muzykanty grały na saksofonie, akordejonie i szlagcojgu.

Cobych jednak na te weseli móg ze robót przimusowych przijechać, moja baba nasfol załatwiyła zaświadczyni, że je w ciąży i weseli je konieczne. Inakszy by mie nie puściyli.

14 lipca o 11.00 stanyli my na ślubnym kobiercu. To był pydziałek, bo downiyj żodyn wesel we sobota nie robiył. Ślub dowoł nom ks. Rasek, kierego po wojnie Rusy zabiyły. Pogoda była nadzwyczajno. Do ślubu jechali my landauerym. Ślub dostali my po polsku. Potym du dom na obiod i do stodoły na muzyka. Gyszynki było skromne. Nojlepszy dostali my od moji siostry Moniki, kiero na wesele przyszła ze kawalerym Grabowskim. Tyn zaś za brata mioł kowola. Doł nom ukuć: grzebełko, łopatka i hok. Gryfy miały bardzo piykne, taki ptoszki. Wspomniany kuzyn z Głogowa, ze cerom aptykorkom, doł nom piykny kafyserwis. Do dzisio mom też jeszcze ślubne książki, kiere nazywajom sie „Droga do nieba”. Piykno nazwa małżyński drogi, kiero, jak kożdy wiy nie zawsze rajym była. Po weselu miołech jeszcze tydziyń urlopu. Tydziyń czasu radowoł ech sie z moji baby. Potym dwa razy żech jeszcze du dom prziszoł. Jak mi sie synek urodziył i jak byłech ranny. W 1945 r. przyszoł ech trzeci roz, na zawsze... 14 lipca, w piąto rocznica ślubu. „Lepszego gyszynku ni móg żeś mi zrobić - padała Jadwiga”.

Karlik