Król zdrowia i psi sadło

Nojlepszy tyj na wypocyni to był z  kwiotków z chebzu i podbioł. Zbiyrali my go na gipsuli w Czernicy. Ku tymu zbiyrało sie tyż pokrzywa.

Pod kóniec maja to sie chodziyło na liści z brzozy, z malin, z ostranżnic, kwiotka z poziomek. Liści z brzozy suszyło sie na górze, bo nie dej Boże na słóńcu. Targali my też liście z borówek. Z tego wszystkigo był nojlepszy tyj. Liści na tyj zbiyrali my tyż nawet we wojsku bez wojna.

Na to wszystko chodziył ech ze siostrami Hyjdlom i Elzom, a brało sie na to koszyki co sie kartofle do nich kopało. W czyrwcu końce, urosnyte na młodych sosnach, targały dziołchy do kompanio, w lipcu zbiyrało sie kwiotka z lipy. Dziołchy robiyły tyż dziura w brzezinie i do flaszki zbiyrały miazga, kierom potym włosy myły. Do pranio dowało sie zaś mydlica, kiero pod plotami rosła. Prani było miyńciutki, choby po tych dzisiejszych płynach do płukanio.

Kołocz za auto

Koniec września z chebzu z czornych kulek marolada abo sok sie robiyło, kiery loło sie do tyju. Nie myło sie tych zbiorów, bo po co? Zanieczyszczynio nie było, nawet na tych liściach kiere kole drogi sie zbiyrało. Bo jak auto jechało to ludzie kołocz piykli. Auto jo yno widzioł, kiedy włosko firma robiyła asfalt raciborski w Rydułtowach.

Wszystko do kupy sie miyszało i suszyło na sicie - grabczoku. Potym do miecha i już szło brać z tego na tyj.
Na podzim był zaś dziurawiec, nojlepszy na chory żołądek. Jak w brzuchu bolało starki dowały też dziwoko kończyna abo piłunek, abo jeszcze tatarczuk. Z tego ostatnigo kroło sie korzyni na placki, podpiykało na łoju abo oliwie. Jak żołądek boloł tonkało sie to we wodzie ze cukrym. Piłunek zbiyrało sie zaś dokupy jak siano sie ziyrało. Wisioł dycko na balku na górze i suszył sie. Jak kiery na brzuch zakwiczoł to mamulka zaro go trocha warzyła. Jak zaś w brzuchu puczyło to sie jadło fychyntel czyli bombony anyżowe. Bajtle purtały po tym że aż stołkiym czynsło. Fychyntel nom rosnył w zegródce. Zdżałe ziorka obiyrało sie i kładło do tytki. Dobro tyż była rozyndla do ucha, kiero niż sie rań do ucha wraziyło trza było roztrzaskać. Jak zaś wrzód nie chcioł odebrać to baby listka sie nań kładło. Dobre tyż na to było siymie. Jak bratu Paulkowi buła rosła na giymbie mamulka siymiynia do worka lnianego nasuli, przylożyli do boloka i do rana mioł  to odebrane.

Mrowce i pies

Kiedy zaś kogo rejmatyka brała, do flaszki dowało sie cukru, kładło na ziymia coby naszły..... mrowce. Jak nalazły loło sie do tego brynszpyrytusu, tak ze pól flaszki. Jak wszystko sie rozpuściyło robiył sie z tego nojlepszy płyn na mazani nogów. Pamiyntom jak Ludwik, starzik od moji Jadwigi, sztyjc ta mikstura se robiył bo nogi go durch krynciyły.

Jak kiery zaś chorowoł na lajnzok to piył..... psi sadło. Tera mono żodyn nie uwierzy ale zbijało sie psy i sadło z nich było na te suchoty nojlepsze. W aptyce u Grabca w Rydułtowach szło kupić już gotowe taki psi sadło. Bezrobotni chytali psy, specjalnie na zamówiyni, a aptykorze robiyli z tego maści. Po tym bardzo dobrze sie rany gojyły. Jak sie teść palec urznył, bo trocha ożraty przyszoł, a sie za bruszyni zabroł,  yno namazoł tym bolawe to na drugi dziyń już to było dobre.

Na lajnzok to trza było tej trocha maści sie napić, to przód rozpuszczało sie jom we kastroliku. Piyło sie tak ze 2 łeżki, bo inakszy zaś by durfal przeszoł nieszczyńśnika. Jo też chcioł sie przysłużyć kamratce moji baby i psa musioł ech zabić, coby sie tego sadła napiyła. Niestety i tak umrzyła. Objawy tej choroby były dwojaki. Nikierzy mieli suchy kaszel nikierych zaś w piersiach bolalo i chudli w oczach. To była szpetno choroba. Synek z Czernicy obiesiył sie nawet jak sie dowiedzioł, że je na nia chory.

Niekierzy to sie takim zielarstwym dojść prynżnie zajmowali. W Rydułtowach był nawet skup ziół, a po naszych łukowskich chałupach i polach chodziyła baba z Raszczyc, zbiyrała zioła i sprzedowała w tym skupie. Jeszcze po II  wojnie szło jom trefić.

Na torgu w Rydułtowach stoł zaś po wojnie Król Zdrowia. Sprzedowoł paczki i tytki ziół. Ryczoł coby u niego taki bojtliki kupować. To był taki starszy chłop, do dzisio go widza. Mono kiery z wos wiy jak sie nazywoł? Sztand mioł mały za to ludzi koło niego sie zawsze kupa kryńciyło. Stare babki już na niego od rana czekały.  To były czasy, tera to młodzi już ani nie wiedzom co na łónce przideptujom. Yno kiery mo ich tego nauczyć?

Karlik