Prawo dla każdego

Darowizna na wypadek śmierci

Większość swojego majątku chcę w drodze darowizny przepisać na najmłodszego wnuka. Jak należy sporządzić umowę darowizny, aby nie była podważana? Czy mogę wydziedziczyć pozostałe wnuki?

Zgodnie z art. 890 par. 1 k.c., każda umowa darowizny powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, gdy przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. W celu uniknięcia sporów powinien pan zawrzeć umowę darowizny w formie aktu notarialnego.

Z pytania wynika, że zamierza pan sporządzić szczególną umowę - darowiznę na wypadek śmierci. Tego typu umowy są dopuszczane przez polskie prawo, bowiem przyjmuje się, że taka darowizna nie jest czynnością na wypadek śmieci, ale czynnością prawną między żyjącymi, której „skuteczność jest uzależniona w jakiś sposób od śmierci dokonującego czynności (w postaci warunku lub terminu). Darowizna na wypadek śmierci nie jest więc czynnością mortis causa (wbrew swojej nazwie), ponieważ uzależnienie skutków darowizny od śmierci darczyńcy nie należy do istoty umowy darowizny” .

Należy jednak pamiętać, że rozporządzenia majątkiem na wypadek śmieci można dokonać tylko w testamencie. Niedopuszczalne jest również zgodnie z art. 1047 k.c. zawieranie umów o spadek po osobie żyjącej. W związku z tym „darowizna całego majątku przyszłego, według stanu z chwili śmierci darczyńcy jest niedopuszczalna, jako że w istocie zmierza do obejścia przepisu zakazującego umów o spadek po osobie żyjącej”. Możliwe jest natomiast zawarcie umowy darowizny, której przedmiotem są konkretne nieruchomości i rzeczy ruchome. Umowa darowizny może być bowiem zawarta pod warunkiem, który nie jest sprzeczny z ustawą i zasadami współżycia społecznego.

Natomiast wydziedziczenia dotyczą art. 1008-1111 k.c. W myśl art. 1008 k.c., spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych (dzieci, wnuki), małżonka lub rodziców zachowku. Jednak w doktrynie przyjmuje się, że wydziedziczenie pozbawia nie tylko prawa do zachowku, ale także uniemożliwia dziedziczenie ustawowe przez taką osobę. Spadkodawca może wydziedziczyć wskazane osoby, jeżeli zachodzą przyczyny określone w art. 1008 k.c., tzn. potencjalny spadkobierca wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, dopuścił się względem spadkodawcy lub jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci lub uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Przyczyna wydziedziczenia musi być określona w testamencie. Jeżeli jednak okaże się, że wskazana w testamencie przyczyna wydziedziczenia nie zaistniała, wówczas osoba, której dotyczył ten zapis, utraci jedynie prawo do dziedziczenia ustawowego, ale zachowa prawo do zachowku.

Iwona Sawicka
„Gazeta Prawna”