Nowy program rolnośrodowiskowo-klimatyczny

Od tego roku wchodzi nowy program rolnośrodowiskowo-klimatyczny, a dodatkowym działaniem jest rolnictwo ekologiczne – produkcja żywności wysokiej jakości bez chemii. W rolnictwie ekologicznym wolno stosować tylko nawozy pochodzenia kopalnego ewentualnie naturalnego i dopuszczone są głównie biologiczne środki ochrony roślin.

Istnieją dwa rodzaje płatności:

- w dwuletnim okresie konwersji na rolnictwo ekologiczne, a więc dla rolników przestawiających się na rolnictwo ekologiczne (wyższe dopłaty m.in. ze względu na mniejsze plony);

- w trzecim roku płatność z tytułu utrzymania rolnictwa ekologicznego. Rolnik uzyskuje certyfikat i może sprzedawać płody jako produkty rolnictwa ekologicznego.

Płatnościami objęte są: uprawy rolnicze, warzywnicze, sadownicze, zielarskie, paszowe na gruntach ornych oraz trwałe użytki zielone.

Pieniądze rolnik otrzymuje po obowiązkowej corocznej kontroli przez jedną z 11 jednostek certyfikujących. Za kontrolę trzeba zapłacić, później jest to jednak refundowane w postaci tzw. kosztów transakcyjnych.

W zależności od powierzchni, 100 proc. stawki otrzymują gospodarstwa do 50 ha, 75 proc. stawki – od 50 do 100 ha i 60 proc. stawki – powyżej 100 ha. W Polsce największe gospodarstwo ekologiczne ma 2 tys. ha.

Nowe działanie – rolnośrodowiskowo-klimatyczne obowiązkowe jest we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Rolnicy otrzymują pieniądze za zmniejszenie szkodliwego oddziaływania rolnictwa na środowisko. Do tego działania, na zasadzie dobrowolności może wejść rolnik posiadający co najmniej 1 ha, obowiązkowo na okres pięciu lat przy zachowaniu w niezmienionej wielkości powierzchni trwałych użytków zielonych, a także elementów krajobrazu nieużytkowanych rolniczo. Potrzebny jest też plan działalności rolno-środowiskowej przygotowany we współpracy z doradcami rolnymi.

Płatności w ramach zobowiązań rolnośrodowiskowo-klimatycznych podzielone zostały na wsparcie: zrównoważonego rolnictwa, ochronę gleb i wód, zachowanie sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych, cenne siedliska i zagrożone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000 oraz cenne siedliska poza obszarami Natura 2000. Ponadto na wsparcie i ochronę zrównoważonego użytkowania i ochronę zasobów genetycznych w rolnictwie: zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin i zwierząt w rolnictwie.

Budżet działania to 1060 mln euro (było 920 mln euro). Wydane w ten sposób pieniądze mają rekompensować w części utracony dochód oraz dodatkowo poniesione koszty przez rolników.

Rolnictwo zrównoważone

Aby wejść do programu należy posiadać analizę gleby, która trzeba wykonać dwukrotnie: przed wejściem do działania lub w pierwszym roku jego trwania, a następnie w czwartym lub piątym roku jego obowiązywania. W tym konieczne jest badanie na zawartość węgla organicznego, który pozwala określić ilość próchnicy w glebie i jej przyrost w dobrze prowadzonym gospodarstwie w kolejnych latach. Następny wymóg, to coroczne opracowywanie i przestrzeganie planu nawozowego w oparciu o bilans azotu oraz na bazie aktualnej analizy gleby.

W każdym gospodarstwie, każdego roku muszą być prowadzone cztery uprawy i dwukrotnie w ciągu tych pięciu lat trzeba zastosować jedną z trzech praktyk zwiększających zawartość substancji organicznych w glebie, np. poplon, przyoranie słomy lub obornika.

Na każdej działce rolnej, w ciągu tych pięciu lat trzeba stosować odpowiednie zmianowanie, stosując minimum trzy uprawy: zboża, okopowe, motylkowate, przemysłowe. Udział głównej uprawy, a także wszystkich zbóż łącznie w całym gospodarstwie nie może przekroczyć 65 proc. powierzchni gruntów ornych. Jednocześnie udział każdej uprawy nie może być mniejszy niż 10 proc. powierzchni gruntów ornych. Kto ma trwałe użytkowi zielone musi prowadzić koszenie lub wypas zgodnie z dobrą praktyką rolniczą. Nie wolno stosować osadów ściekowych.

Rolnik realizujący taki program otrzymuje 400 zł do ha gruntów ornych, przy czym do 50 ha – 100 proc., od 50 do 100 ha – 75 proc. a powyżej 100 ha – 60 proc. stawki podstawowej. Nie można korzystać z pakietu jeśli się ma mniej niż 3 ha użytków ornych.

Ochrona gleb i wód

Pakiet ten dostępny jest tylko dla niektórych rolników, których grunty znajdują się na obszarach: zagrożonych erozją wodną, problemowych o niskiej zawartości próchnicy oraz szczególnie narażonych na zanieczyszczenie azotanami pochodzenia rolniczego (OSN) (7,4 proc.). Stanowi to ok. 19 proc. użytków rolnych w kraju.

Od wiosny przyszłego roku z pakietu mogą skorzystać rolnicy z raciborskich gmin, w których grunty zagrożone są erozją wodną:

- Rudnik – Brzeźnica, Czerwięcice, Dolędzin, Grzegorzowice, Jastrzębie, Ligota Książęca, Łubowice, Ponięcice, Rudnik, Sławików, Strzybnik, Szonowice;

- Racibórz – Brzezie;

- Kornowac – Kornowac, Kobyla, Pogrzebień, Rzuchów;

- Krzanowice – Borucin;

- Krzyżanowice – Owsiszcze.

Rolnik zobowiązany jest zastosować jedną z praktyk agrotechnicznych: międzyplon ozimy lub ścierniskowy oraz pasy ochronne użytków zielonych zakładane na gruntach ornych położnych na obszarach erodowanych o nachyleniu powyżej 20 proc., w poprzek stoku.

Jako międzyplon trzeba wysiewać mieszanki złożone minimum z trzech gatunków roślin, przy czym gatunek rośliny dominującej w mieszance lub gatunki zbóż wykorzystywane w mieszance nie mogą przekroczyć 70 proc. jej składu. Jednocześnie mieszanka nie może składać się z samych zbóż.

Nie wolno stosować osadów ściekowych. Poplony należy wysiać do 15 września, na wiosnę trzeba przyorać biomasę, pod międzyplon wolno stosować tylko nawozy naturalne. Przed 1 marca nie wolno wznawiać zabiegów agrotechnicznych, można natomiast spasać biomasę. Istnieje także zakaz uprawy w plonie głównym mieszanki tych samych roślin, w przypadku międzyplonu ozimego również form jarych.

Dopuszczalne jest z roku na rok zwiększenie lub zmniejszenie powierzchni objętej zobowiązaniem o nie mniej niż 15 proc.

Rolnik za międzyplony może uzyskać 600 zł do ha, natomiast za pasy ochronne na stokach o nachyleniu powyżej 20 proc. – 450 zł do ha. Rolnik gospodarujący na powierzchni do 50 ha otrzymuje 100 proc., na powierzchni od 50 do 100 ha – 75 proc. a na gruntach powyżej 100 ha – 60 proc. stawki.