Raport NIK: wojewódzkie fundusze dobrze wspierają odnawialne źródła energii

W opublikowanym raporcie NIK stwierdzono, że choć nie udało się osiągnąć strategicznych celów rządu istniejący w Polsce system wsparcia odnawialnych źródeł energii elektrycznej jest efektywny i rozwijający się. NIK podkreśliła, że został zrealizowany główny cel strategiczny wskazany w unijnej dyrektywie z 2001 r. - osiągnięcie w 2010 r. 7,5-proc. udziału OZE w bilansie energii pierwotnej.

W 2010 roku bowiem udział energii elektrycznej z OZE w całkowitym zużyciu energii elektrycznej w Polsce był prawie trzy razy większy niż w 2005 r. Wzrost nastąpił głównie w latach 2007 – 2010 i miał związek z tzw. zielonymi certyfikatami (świadectwami pochodzenia energii elektrycznej), zachęcającymi - poprzez ulgi w opłatach - do inwestowania w odnawialną energię.

W kontrolowanym przez NIK okresie WFOŚiGW w Katowicach dofinansował realizację siedmiu zadań polegających na zastosowaniu odnawialnych źródeł energii do produkcji energii elektrycznej. Łączna kwota udzielonego wsparcia wyniosła ponad 90 tys. zł, co stanowiło 14,5 % wartości inwestycji określonych na blisko 640 tys. zł.

Inspektorzy NIKU-u zwrócili też uwagę na przejrzystość reguł kwalifikacji przedsięwzięć do objęcia pomocą przez WFOŚiGW w Katowicach. Dofinansowania udzielano na podstawie list przedsięwzięć priorytetowych na dany rok, kryteriów wyboru oraz zasad udzielania i umarzania pożyczek obowiązujących w Funduszu. W umowach precyzyjnie określano kiedy i jakie dokumenty, protokoły, rozliczenia i sprawozdania winien składać pożyczkobiorca oraz skutki nieprzedstawienia ich w wymaganym terminie. Jak napisano w raporcie, nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości dotyczących sposobu kontroli wykorzystania środków WFOŚiGW na rozwój OZE.

Według oceny Najwyższej Izby Kontroli mimo wzrostu w kraju liczby instalacji OZE, ich zainstalowanej mocy i ilości wyprodukowanej energii elektrycznej istniejący, od 2005 roku w Polsce, system wspierania tych zadań nie uwzględnia zróżnicowanych kosztów uzyskania energii z OZE. Dlatego na przykład średni koszt nowej mocy w elektrowni wiatrowej jest kilka razy wyższy od kosztu dla instalacji współspalania biomasy i kilka razy niższy od kosztu dla małej elektrowni wodnej.

Zdaniem NIK należałoby wprowadzić zmiany w tym systemie tak, aby wysokość wsparcia uwzględniała zarówno koszt instalacji nowych mocy, jak i preferowane technologie nowych, odnawialnych źródeł energii (takie rozwiązania ma wprowadzić projektowana ustawa o OZE).

Kontrola wykazała prawidłowe działania wsparcia OZE wszystkich sześciu skontrolowanych wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, jednak - jak stwierdzono w raporcie - zawarte umowy pozwoliły na wykorzystanie tylko ok. 15 proc. środków przeznaczonych na ten cel. Np. NFOŚiGW w latach 2008 - 2011 nie wykorzystał wszystkich dostępnych środków przeznaczonych na dofinansowanie inwestycji w odnawialne źródła energii.