Do najbardziej znaczących i znanych opawskich instytucji w dziedzinie kultury należy Śląskie Muzeum Ziemskie – najstarsze publiczne muzeum na terenie dzisiejszej Republiki Czeskiej, i Teatr Śląski z ponaddwustuletnią tradycją. Oba te miejsca są wielką atrakcją dla turystów.
Śląskie Muzeum Ziemskie
Mówi się, iż Śląskie Muzeum Ziemskie jest symboliczną bramą do Śląska. Bogate zbiory, przede wszystkim z obszaru czeskiego Śląska, północnych i północno-wschodnich Moraw, obejmują różnorodne eksponaty, od przyrody żywej i nieożywionej, poprzez prehistorię, historię, aż po historię sztuki. Jego początki sięgają 1814 roku. Z liczbą 2,4 mln eksponatów jest trzecim największym muzeum w Republice Czeskiej. W muzeum jest dzisiaj czynnych sześć ekspozycyjnych budynków i terenów: w Opawie są to historyczny główny budynek ekspozycyjny i Muzeum Petra Bezruča przy ulicy Ostrožná, Arboretum Nový Dvůr we wsi Stěbořice, Pomnik II wojny światowej we wsi Hrabyně, Kompleks Umocnień Czechosłowackich Hlučín-Darkovičky i Chata Petra Bezruča w Ostravicy. Muzeum corocznie przygotowuje około 30 wystaw, specjalną uwagę poświęcając historii i przyrodzie Śląska i tematyce II wojny światowej. Oprócz tego Muzeum prowadzi także badania podstawowe i stosowane.
Teatr Śląski
Początki teatru w Opawie związane są z działalnością edukacyjną liceum jezuickiego, które zostało tutaj otwarte w 1630 roku. Uczniowie organizowali łacińskie gry szkolne w domu studenckim, a także na placu przed kościołem. Zakon Jezuitów później jednak został rozwiązany (wraz z nim także liceum), a zastępstwem stały się przedstawienia wspólnot koczujących, o których pierwsze wzmianki w Opawie pojawiają się w 1745 roku. Kamień węgielny pod budowę dzisiejszego budynku teatru został położony 1 maja 1804 roku, a teatr zaczął działalność 1 października 1805 roku przedstawieniem Karl der Kühne (Karol Śmiały) w wykonaniu członków wspólnoty aktorskiej dyrektora Karla Flebbe. W latach 1882 – 1883 teatr został przebudowany według projektu Eduarda Labickiego. Po pożarze 16 czerwca 1909 roku F. Moser przeprowadził adaptację wnętrz. Następna zmiana fasady miała miejsce po 1945 roku. Działalność profesjonalnej czeskiej sceny rozpoczęła się 30 września 1945 roku, a opera zaczęła działać 27 października tego samego roku. W latach 1955 – 1957 został dobudowany budynek administracyjny. Rok 1986 oznaczał początek przygotowań do całkowitej rekonstrukcji budynku, która przebiegała od stycznia 1990 roku do września 1992 roku. Teatr Śląski ma dwa zespoły: dramatyczny i operowy.